Istnienie żłobków, przedszkoli i stołówek, dostęp do przychodni, studiów wyższych i porad prawnych, możliwość zawierania małżeństw cywilnych i rozwodów, a także niegdyś powszechne prawo do aborcji zawdzięczamy działaczkom Ligi Kobiet, Komitetu Gospodarstwa Domowego i członkiniom PZPR. To właśnie one tworzyły programy walki z analfabetyzmem, opracowywały kursy zawodowe dla kobiet czy prowadziły poradnie świadomego macierzyństwa. W ramach czwartego spotkania z cyklu „Kobiety. Nasza historia” Anna Czerwińska porozmawia z dr hab. Magdaleną Grabowską i dr Katarzyną Stańczak-Wiślicz o tym, jak wyglądała działalność kobiet w okresie PRL. Emisja nagrania na Facebooku i YouTubie Domu Spotkań z Historią.
Po 1945 roku kobiety w Polsce uczestniczyły w rewolucji: obyczajowej, klasowej, kulturalnej, seksualnej i edukacyjnej. Zmieniały się role w domu i w pracy, a także wymagania stawiane przez państwo, partnerów i koleżanki. Artykuł 66. Konstytucji PRL głosił, że kobieta „ma równe z mężczyzną prawa we wszystkich dziedzinach życia państwowego, politycznego, gospodarczego, społecznego i kulturalnego”. Kobiety masowo weszły na rynek pracy, awansowały i studiowały. Jednak czy równouprawnienie rzeczywiście oznaczało równość?
„Liga rządzi, liga radzi, liga nigdy cię nie zdradzi” — to fikcyjne propagandowe hasło, które pojawiło się w filmie „Seksmisja” (1984). Wraz z innymi sloganami miało ogromny wpływ na to, jak postrzegamy zaangażowanie kobiet w działalność publiczną. Oficjalna polityka równouprawnienia realizowana przez PRL-owską władzę długo kojarzyła się z przymuszaniem kobiet do ciężkich prac — traktorzystkami i przodownicami pracy. Współcześnie myślimy o nich przez pryzmat rajstop, goździków i kolejek po papier toaletowy, zapominając o całym dorobku. Potępiamy wszystkie kobiety, które pracowały w strukturach PZPR — prawdopodobnie bardziej niż mężczyzn. Jednak czy na pewno słusznie?
O tym, jak wyglądała działalność kobiet w okresie PRL rozmawiać będą:
Magdalena Grabowska — doktora habilitowana, socjolożka i badaczka ruchów kobiecych. Pracuje w Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, gdzie prowadzi między innymi zajęcia poświęcone przemocy wobec kobiet. Jest absolwentką wydziału Women’s & Gender Studies na Rutgers University (USA). W latach 2010–2014 była stypendystką The Marie Curie International Reintegration Grant. Jest autorką książki „Zerwana genealogia. Działalność społeczna i polityczna kobiet po 1945 roku a współczesny polski ruch kobiecy” (2018) oraz wielu innych publikacji naukowych. Wśród nich najczęściej cytowanych badań na temat przemocy seksualnej, praw reprodukcyjnych oraz równości kobiet w polityce opublikowanych przez Fundację STER.
Katarzyna Stańczak-Wiślicz — doktora, historyczka i badaczka. Jest adiunktką w Instytucie Badań Literackich, gdzie pracuje w Pracowni Komunikacji Literackiej w okresie PRL. Ukończyła Szkołę Nauk Społecznych przy Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk oraz historię na Uniwersytecie Warszawskim. Uczestniczy w pracach Komisji Historii Kobiet przy Komitecie Nauk Historycznych Polskiej Akademii Nauk. Jest współautorką książki „Kobiety w Polsce 1945–1989. Nowoczesność, równouprawnienie, komunizm” (2020) oraz tekstów naukowych poświęconych, między innymi, historii społecznej okresu PRL ze szczególnym uwzględnieniem historii kobiet.
Spotkanie poprowadzi Anna Czerwińska — autorka cyklu „Kobiety. Nasza historia”. Działaczka na rzecz praw kobiet, ekspertka równościowa i kuratorka „Wirtualnego Muzeum Historii Kobiet” Fundacji Feminoteka. Była współkuratorką wystaw poświęconych historii kobiet, przygotowywanych we współpracy z Domem Spotkań z Historią i Fundacją na rzecz Równości i Emancypacji STER, takich jak „Nasze bojownice. 100-lecie praw wyborczych Polek”, „Radne warszawskie. 100-lecie kobiet w Radzie Miejskiej” czy „Niepokorne 1976-1989”. Wraz z Anną Kotowską (Miasto jest nasze) opracowała kampanię „Ulice dla kobiet”, a przy współpracy z Anną Grzelewską wyreżyserowała film dokumentalny o pierwszej dźwiękowczyni, Halinie Paszkowskiej (Fundacja Szkoła Wajdy).
„Kobiety. Nasza historia”
to cykl spotkań, dyskusji i debaty dotyczący historii kobiet i ich roli w dziejach, inspirowany relacjami biograficznymi z Archiwum Historii Mówionej, najnowszymi książkami i wydarzeniami związanymi z upamiętnianiem kobiet. Opowiemy herstorie sprzed wojny i z okresu powojennego, o Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, rozkwicie „Solidarności”, zmianach w czasie transformacji, rewolucji seksualnej i walkach o własne prawa. W trakcie spotkań będziemy rozmawiać o kobiecych strajkach i buntach, macierzyństwie i służbie, walce o przetrwanie i pracy czy przyjaźni i miłości.
Więcej informacji o cyklu można przeczytać tutaj.
