Przejście do strony głównej serwisu DSH

Wystawa plenerowa przybliżająca sylwetkę Gabriela Narutowicza oraz realia społeczne i polityczne w 1922 roku. Zapraszamy od 16 grudnia 2022 do 6 stycznia 2023 na skwer ks. Jana Twardowskiego.

Gabriel Narutowicz na spotkaniu z Józefem Piłsudskim, 1922 r. Fot. Polona

Początkowo Narutowicz stanowczo odmawiał kandydowania na stanowisko „pierwszego obywatela w państwie”. Zresztą wiele osób nie wyobrażało go sobie jako prezydenta. To od Józefa Piłsudskiego oczekiwano utrzymania sterów młodego państwa. On jednak nie zamierzał kandydować w wyborach, nie taką rolę dla siebie widział. Ostatecznie Narutowicz (bardzo niechętnie) zdecydował się stanąć do walki o fotel prezydencki. W tym momencie Narutowicz stał się wrogiem ogromnej części społeczeństwa, a droga, na którą wszedł, zaprowadziła go do tragicznego końca.

Narutowicz od pierwszych chwil po wyborze nazywany był „żydowskim prezydentem”, odmawiano mu przynależności do narodu polskiego, wypominano bezwyznaniowość i żądano jego ustąpienia. Na ulicach dochodziło do rozruchów. Głównymi ofiarami ataków padali Żydzi lub ci, którzy stawali w ich obronie. I choć Gabriel Narutowicz nie miał żydowskiego pochodzenia i w żaden sposób nie reprezentował społeczności żydowskiej, to jego zabójstwo jak najbardziej można uznać za mord antysemicki. Eligiusz Niewiadomski, morderca prezydenta, niejednokrotnie podczas procesu mówił o „Judeo-Polsce”, przestrzegał przed „żydowską dominacją” i wypominał, że Narutowicza do najwyższej godności w państwie wyniosły właśnie żydowskie głosy. Antysemicka obsesja zresztą nie tylko towarzyszyła zamachowcowi, lecz była także nieodłączną cechą dużej części polskiego społeczeństwa. Niewiadomski jako postać wyrazista, o wyklarowanych poglądach, wygłaszająca mocne i skandaliczne tezy, staje się niestety często głównym bohaterem opisywanych wydarzeń. 

Jak mówi Marcin Matuszewski, kurator wystawy: „Staramy się odwrócić tę narrację i oddać przestrzeń zamordowanemu prezydentowi. Naszą wystawą staramy się przypomnieć postać Gabriela Narutowicza i zwrócić uwagę na zapomniane a interesujące fragmenty jego życiorysu. I choć życie prezydenta kończy się dramatycznie i przedwcześnie, to nie wyłącznie na morderstwie się skupiamy. Przypominamy o prawdziwym człowieku – naukowcu, konstruktorze, ojcu i mężu. W końcu o polityku, który mimo rozwijającej się w Szwajcarii kariery postanawia wrócić do Polski i włączyć się w budowę demokratycznego państwa. Chcemy odwrócić narrację prawicowej prasy z czasów tragicznego grudnia 1922 roku i krzyknąć: «głośniej nad tą trumną!»”.

Zabójstwo Narutowicza stało się i do dziś pozostaje skazą na opowieści o niepodległej Polsce. Wydaje się, że jako społeczeństwo nie odrobiliśmy tej lekcji historii, nie wyciągnęliśmy z niej wniosków. Dowodem na to jest nienawiść często wylewająca się na ulice polskich miast. Niekiedy też pociąga za sobą konkretne ofiary, które oddają zdrowie i życie na scenie brutalnej polaryzacji społeczeństwa.

Marcin Matuszewski – absolwent Instytutu Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego (praca dyplomowa pod tytułem: „Wąski krąg upamiętnień i wizualnych reprezentacji prezydenta Polski Gabriela Narutowicza”). Doświadczony edukator i przewodnik muzealny, warszawski przewodnik miejski, animator działań kulturalnych i twórczych, orędownik uważnej obserwacji i interpretacji dziedzictwa kulturowego i naturalnego. Od lat pracujący z grupami o zróżnicowanych potrzebach w tym z grupami osób z niepełnosprawnością wzroku, niepełnosprawnością intelektualną i z osobami w spektrum autyzmu.

Kurator: Marcin Matuszewski
Projekt graficzny: Zofia Janina Borysiewicz i Ola Jasionowska
Produkcja: Olga Pigłowska
Redakcja: Adam Safaryjski
Współpraca: Katarzyna Madoń-Mitzner, Julia Libera
Organizator: Dom Spotkań z Historią

Wystawa powstała w ramach obchodów setnej rocznicy zabójstwa Prezydenta Gabriela Narutowicza organizowanych pod hasłem NIEZGODA NA NIENAWIŚĆ. Sprawdź, co jeszcze przygotowaliśmy →