Warszawa, 25.06.2024
Do 16. edycji Nagrody Historycznej m.st. Warszawy im. Kazimierza Moczarskiego zakwalifikowało się 100 tytułów wydanych w 2023 roku. Wśród książek znalazły się monografie, biografie, eseje, reportaże i wspomnienia. Laureat lub laureatka nagrody otrzyma 50 tys. złotych oraz "Temperówkę Kazimierza Moczarskiego", statuetkę zaprojektowaną przez Jacka Kowalskiego. Od tego roku nagrody pieniężne otrzymają także autorzy i autorki nominowanych książek.
Nowość – nagrody dla nominowanych
Spośród zgłoszonych książek jury wybierze pięć nominacji, które zostaną zaprezentowane na łamach „Gazety Wyborczej”. Laureat lub laureatka otrzyma nagrodę pieniężną w wysokości 50 tys. zł oraz statuetkę zaprojektowaną przez rzeźbiarza Jacka Kowalskiego, wykładowcy warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych – "Temperówkę Kazimierza Moczarskiego", replikę temperówki Kazimierza Moczarskiego. Pozostałe osoby nominowane otrzymają po 10 tys. zł. Uroczystość wręczenia nagrody odbędzie się 1 grudnia 2024 r.
O nagrodzie
Ustanowiona w grudniu 2018 r. uchwałą Rady m.st. Warszawy Nagroda Historyczna m.st. Warszawy im. Kazimierza Moczarskiego, jest kontynuacją powstałej w 2009 r. nagrody za najlepszą książkę poświęconą historii Polski – od odzyskania niepodległości w 1918 r. do czasów współczesnych. Do konkursu Miasta Stołecznego Warszawy na najlepszą książkę historyczną mogą być zgłaszane autorskie prace historyczne (pierwsze polskie wydanie książki autora/autorki polskiego i pierwsze polskie wydanie przekładu autora/autorki zagranicznego), dzienniki i pamiętniki oraz edycje źródłowe. Z uwagi na cel konkursu, którym jest popularyzacja książki historycznej oraz osobę patrona, Kazimierza Moczarskiego, autora słynnych „Rozmów z katem”, organizatorzy rokrocznie zachęcają do zgłaszania książek nie tylko ściśle naukowych, ale też adresowanych do szerokiego grona czytelniczek i czytelników. Organizatorem i fundatorem nagrody jest m.st. Warszawa, a współorganizatorami Dom Spotkań z Historią oraz Fundacja im. Kazimierza i Zofii Moczarskich. Partnerem wydarzenia jest Biblioteka Narodowa, zaś patronem medialnym „Gazeta Wyborcza”.
Patron nagrody
Patronem nagrody jest Kazimierz Moczarski, dziennikarz i prawnik, demokrata i społecznik, żołnierz Armii Krajowej, po wojnie przez 11 lat więziony przez komunistów. Autor „Rozmów z katem" – niezwykłego zapisu rozmów z Jürgenem Stroopem, likwidatorem warszawskiego getta, z którym dzielił jedną celę więzienia na warszawskim Mokotowie. Biografia, postawa i twórczość sprawiają, że Kazimierz Moczarski to doskonały patron dla nagrody honorującej najlepsze książki historyczne, które zmieniają nasz sposób myślenia o przeszłości i nas samych.
Książki zakwalifikowane do 16. konkursu o Nagrodę Historyczną m.st. Warszawy im. Kazimierza Moczarskiego:
1. Marek Bem, „SS-Sonderkommando Sobibor. Niemiecki obóz zagłady w Sobiborze 1942-1943”, Instytut Pamięci Narodowej
2. Anna Bikont, „Nigdy nie byłaś Żydówką. Sześć opowieści o dziewczynkach w ukryciu”, Wydawnictwo Czarne
3. Piotr Biliński, „W walce o niepodległość Polski i prawa kobiet. Biografia Wandy Pełczyńskiej”, Instytut Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego
4. Dariusz Błaszczyk, „Brat generała. Jerzy Sosnkowski (1893-1954). Architekt, projektant wnętrz, rysownik, pisarz...”, Fundacja Centrum Architektury
5. Kalina Błażejowska, „Bezduszni. Zapomniana zagłada chorych”, Wydawnictwo Czarne
6. Andrzej Brzeziecki, „Betonowy umysł. Historia twardogłowych towarzyszy z PZPR”, Wydawnictwo Literackie
7. Andrzej Brzeziecki, „Ostróda '46. Jak Polacy Sowietów gromili”, Wydawnictwo Znak
8. Max Cegielski, „Kongo w Polsce. Włóczęgi z Josephem Conradem”, Wydawnictwo Agora
9. Iza Chruślińska, „Sploty - o Ukraińcach z Polski. Rozmowy z Piotrem Tymą”, Fundacja Terytoria Książki
10. Katarzyna Chudyńska-Szuchnik, „Świdermajerowie”, Wydawnictwo Dowody
11. Błażej Ciarkowski, „Słowo architekta. Opowieści o architekturze Polski Ludowej”, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
12. Kinga Czechowska, „Polska dyplomacja wobec kwestii żydowskiej w latach 1932-1939”, Instytut Pamięci Narodowej
13. Olga Drenda, „Słowo humoru”, Wydawnictwo Karakter
14. Łukasz Dryblak, „Szermierze wolności i zakładnicy imperium. Emigracyjny dialog polsko-rosyjski w latach 1939–1956. Konfrontacje idei, koncepcji oraz analiz politycznych”, Wydawnictwo Instytutu Historii PAN
15. Beata Dżon-Ozimek, Michał Olszewski, „Ptaki krzyczą nieustannie. Historia Günthera Niethammera, esesmana i ornitologa z Auschwitz”, Wydawnictwo Czarne
16. Maria Ekiel-Jeżewska, Jan Biliszczuk, Piotr Jeżewski, Józef Sylwestrowicz, „O Fabryce Rudzkiego w Mińsku Mazowieckim i wytwarzanych przez nią mostach”, Muzeum Ziemi Mińskiej w Mińsku Mazowieckim
17. Maciej Fic, „»Rzecznik historii rewolucyjnej«. Henryka Rechowicza (1929–2004) życie publiczne i naukowe”, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
18. Joanna Gierowska-Kałłaur, „Józef Piłsudski wobec kwestii białoruskiej (1918-1920)”, Wydawnictwo Instytutu Historii PAN
19. Bohdan Głębocki, „Wszędzie i zawsze… Żydzi. Obraz społeczności żydowskiej w prasie i publicystyce obozu narodowego w Polsce w latach 1930-1939”, Wydawnictwo Naukowe UAM
20. Dariusz Gołębiowski, „Niekończąca się reforma. Polska szkoła na łamach tygodników opinii 1989-2019”, Instytut Śląski
21. Wojciech Grott, Wojciech Samól, „W Gdańsku służyli Polsce. Polacy w Wolnym Mieście Gdańsku”, Muzeum II Wojny Światowej
22. Mikołaj Grynberg, „Jezus umarł w Polsce”, Wydawnictwo Agora
23. Remigiusz Grzela, „Trzy życia Ireny Gelblum”, Bellona, Fundacja Historia i Kultura
24. Piotr Hac, „Rzeczywistość równoległa. Plany dotyczące wprowadzenia w Polsce w latach 1987-1989 stanu wyjątkowego na tle rozmów rządzących z opozycją”, Instytut Pamięci Narodowej
25. Grzegorz Hryciuk, „Przesiedleńcy. Wielka epopeja Polaków, 1944-1946”, Wydawnictwo Literackie
26. Ryszard Jamka, „Panów piłą. Trzy legendy o Jakubie Szeli”, Wydawnictwo Marginesy
27. Bartosz Janczak, „Organizacja i wyszkolenie Armii Polskiej na Wschodzie w latach 1942-1944”, Instytut Pamięci Narodowej
28. Natalia Judzińska, „Po lewej stronie sali. Getto ławkowe w międzywojennym Wilnie”, Wydawnictwo Krytyki Politycznej
29. Menachem Kaiser, „Grabież. Historia majątku rodzinnego i nazistowskiego skarbu”, tłum. Monika Skowron, Ośrodek „Karta”
30. Dorota Karaś, Marek Sterlingow, „Urban. Biografia”, Wydawnictwo Znak
31. Jan Kieniewicz, „W kręgu mitologii ojczystych”, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
32. Tadeusz Kondracki, „Grupa ścigaczy Polskiej Marynarki Wojennej na wodach brytyjskich (1940-1945)”, Wydawnictwo Instytutu Historii PAN
33. Krzysztof Kopociński, Zbigniew Kopociński, „Szpital Główny 1. Korpusu Polskiego w Bobrujsku”, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Głogowie
34. Piotr Korczyński, „Piętnaście sekund. Żołnierze polscy na froncie wschodnim”, Wydawnictwo Cyranka
35. Daniel Koreś, „W cieniu wyroku na miasto. Pułkownik dyplomowany Józef Szostak »Filip« (1897-1984). Biografia szefa Oddziału III i szefa operacji KG AK”, Instytut Pamięci Narodowej
36. Paweł Kowal, „Abakanowicz. Trauma i sława”, Wydawnictwo Agora
37. Rafał Księżyk, „Śnialnia. Śląski underground”, Wydawnictwo Literackie
38. Joanna Kuciel-Frydryszak, „Chłopki. Opowieść o naszych babkach”, Wydawnictwo Marginesy
39. Wojciech Lada, „Bereza”, Skarpa Warszawska
40. Agnieszka Lewandowska-Kąkol, „Tytani wojny”, Zona Zero
41. Piotr Lipiński, „Wasilewska. Czarno-biała”, Wydawnictwo Czarne
42. Tadeusz Lubelski, „Hollender tułacz”, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas
43. Kamila Łabno-Hajduk, „Zofia Hertz. Życie na miarę Kultury”, Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego
44. Cezary Łazarewicz, „Na Szewskiej. Sprawa Stanisława Pyjasa”, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”
45. Waldemar Łazuga, „Uwikłani w przeszłość. »Proskrybowani« i »dyletanci«”, Wydawnictwo Zysk i S-ka
46. Wojciech Łysek, „Intelektualny włóczęga. Biografia Stanisława Swianiewicza”, Instytut Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego
47. Grzegorz Łyś, „Bzik kolonialny. II Rzeczpospolitej przypadki zamorskie”, Wydawnictwo W.A.B.
48. Ewa Maj, „Szczypiorniści Śląska. Historie opowiedziane”, Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”
49. Damian Markowski, „W cieniu Wołynia. »Antypolska akcja« OUN i UPA w Galicji Wschodniej w latach 1943-1945”, Wydawnictwo Literackie
50. Tomasz Mościcki, „Warszawski teatr 1918. Silva rerum”, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego
51. Grzegorz Motyka, „Akcja »Wisła« 47. Komunistyczna czystka etniczna”, Wydawnictwo Literackie
52. Tomasz Nałęcz, „Afera Rywina. Odsłanianie prawdy”, Sonia Draga
53. Beata Nessel-Łukasik, „Koalicje pamięci. Dworek »Milusin« 1956-2000”, Wydawnictwo Naukowe Scholar
54. Monika Anna Noga, „Stanisław Brzozowski w kręgu »Kultury« paryskiej”, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Stowarzyszenie Instytut Literacki Kultura
55. Piotr Olechowski, „W cieniu dwóch totalitaryzmów. Życie codzienne na ziemi stanisławowskiej 1939-1944”, Instytut Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego
56. Małgorzata Omilanowska-Kiljańczyk, „Marian Lalewicz. Architekt petersbursko-warszawski”, Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą Polonika
57. Agnieszka Pajączkowska, „Nieprzezroczyste. Historie chłopskiej fotografii”, Wydawnictwo Czarne
58. Barbara Patlewicz, Ryszard Tomczyk, „Cmentarze na przedmieściach Lwowa”, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
59. Bohdan Piętka, „Polska-Ukraina. Polityki historyczne”, Fundacja Oratio Recta
60. Patryk Pleskot, „Rurarz, Spasowski - żywoty równoległe. Wokół ucieczek ambasadorów PRL w grudniu 1981 r.”, Instytut Pamięci Narodowej
61. „Polacy na Wschodzie. Historie mówione”, red. Dominik Czapigo, Ośrodek „Karta”
62. Kamil Potrzuski, „Infrastruktura sportowa międzywojennej Warszawy”, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego
63. Tomasz Pudłocki, „Szekspir i Polska. Życie Władysława Tarnawskiego (1885-1951)”, Instytut Pamięci Narodowej
64. Piotr Pytlakowski, „Strefa niepamięci”, Wydawnictwo Agora
65. Paulina Reiter, „Samotne oceany. Historia Krystyny Chojnowskiej-Liskiewicz, pierwszej kobiety, która opłynęła świat solo”, Wydawnictwo Agora
66. Barbara Romer-Kukulska, „Klachy z Koszutki. Od familoków do bloków”, Ośrodek „Karta”
67. Maria Anna Rudzka, „Zadanie: forma. Pracownia prof. Tadeusza Breyera w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych w latach 1923-1939”, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie
68. Sławomir Rut, Wojciech Samól, Jarosław Tuliszka, „Westerplatczycy – lista 1939. Skład załogi Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte w Wolnym Mieście Gdańsku 1 września 1939 r.”, Muzeum II Wojny Światowej
69. Przemysław Sadura, Sławomir Sierakowski, „Społeczeństwo populistów”, Wydawnictwo Krytyki Politycznej
70. Marta Sawicka-Danielak, „Ostatni białystoker. Opowieść o mieście, które zniknęło”, Wielka Litera
71. Dieter Schenk, Witold Kulesza, „Arthur Greiser. Biografia i proces namiestnika III Rzeszy w Kraju Warty”, tłum. Ewa i Grzegorz Bluszczowie, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
72. Mariusz Sepioło, „Narodowcy. Z ulic na szczyty władzy”, Wydawnictwo Znak
73. Stanisław Sierpowski, „Historia II Rzeczypospolitej”, Instytut Zachodni
74. Tomasz Słomczyński, „Sopoty”, Wydawnictwo Czarne
75. Marcin Smoczyński, „Walczmy o usprawnienie administracji! Komisje dla usprawnienia administracji publicznej i ich rola w racjonalizacji polskiej biurowości do roku 1956”, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
76. Anna Sobór-Świderska, „Franciszek Szlachcic (1920–1990). Biografia między służbami specjalnymi a polityką”, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas
77. Jacek K. Sokołowski, „Transnaród. Polacy w poszukiwaniu politycznej formy”, Ośrodek Myśli Politycznej
78. Aleksandra Suława, „Przy rodzicach nie parlować, O polskich powrotach z Francji”, Wydawnictwo Czarne
79. Henryk Stroński, „Marchlewszczyzna 1925-1935. Polski rejon narodowościowy na sowieckiej Ukrainie”, Instytut Pamięci Narodowej
80. Małgorzata Strzelecka, „»Dyszel w głowie« Jerzego Turowicza. Wiara, idee i racje w świetle publicystyki z lat 1932-1939”, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
81. Marta Strzelecka, „Ziemianki. Co panie z dworów łączyło z chłopkami”, Wydawnictwo Marginesy
82. Marek Szajda, „Między propagandą a turystyką. Dni Karkonoszy i 840-lecie Jeleniej Góry w 1948 roku”, Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”
83. Magda Szcześniak, „Poruszeni. Awans i emocje w socjalistycznej Polsce”, Wydawnictwo Krytyki Politycznej
84. Mirosław Szumiło, „Gierek. Droga do władzy”, Księży Młyn Dom Wydawniczy, Wydawnictwo UMCS
85. Agata Szydłowska, „Futerał. O urządzaniu mieszkań w PRL-u”, Wydawnictwo Czarne
86. Liliana Śnieg-Czaplewska, „Nina i Józef. Sceny z życia, które minęło”, Rebis
87. Jacek Tacik, „Jak nie lubić Żyda?”, Sonia Draga
88. Jan Tokarski, „W cieniu katastrofy. »Encounter«, Kongres Wolności Kultury i pamięć XX wieku”, Wydawnictwo Znak
89. Mariusz Urbanek, „Marian Eile. Poczciwy cynik z »Przekroju«”, Wydawnictwo Iskry
90. Andrzej Werblan, „Prawda i realizm. O wojnie i Polsce Ludowej”, Fundacja Oratio Recta
91. Bogusław Wójcik, „»Być pomocnikiem partii«”. Towarzystwo Krzewienia Kultury Świeckiej w służbie PZPR i ideologii marksistowsko-leninowskiej (1969-1990)”, Instytut Pamięci Narodowej
92. Piotr Wróblewski, „Żarnowiec. Sen o polskiej elektrowni jądrowej”, Wydawnictwo Krytyki Politycznej
93. Małgorzata Wryk, „Opowieść mojej mamy.”, Znak Horyzont
94. Mariusz Zajączkowski, „Wierzchowiny 1945. Fakty i mity, współczesne dyskursy historyczne i spory interpretacyjne o sprawstwo zbrodni i Narodowe Siły Zbrojne, Instytut Studiów Politycznych PAN
95. Marcin Zaremba, „Wielkie rozczarowanie. Geneza rewolucji Solidarności”, Znak Horyzont
96. Andrzej Zawistowski, „Koszykowa róg Stalina. Areszt Wewnętrzny Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i Komitetu do spraw Bezpieczeństwa Publicznego 1945-1956”, Instytut Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego
97. Ewa Ziembińska, „Sara Lipska. Artystka wszechstronna”, Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą Polonika
98. Sylwia Zientek, „Tylko one. Polska sztuka bez mężczyzn”, Wydawnictwo Agora
99. Marcin Zwolski, „Krajobraz z Sybirem w tle. W stronę Polski 1941-1959”, Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, Muzeum Pamięci Sybiru
100. Andrzej Żbikowski, „O nadziei, cierpieniu, bólu. Ludność cywilna w czasie powstania w getcie warszawskim”, Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma
Jury nagrody
Jedenastoosobowe jury Nagrody Historycznej m.st Warszawy im. Kazimierza Moczarskiego tworzą: prof. Andrzej Friszke (przewodniczący), prof. Antoni Dudek, prof. Dobrochna Kałwa, prof. Barbara Klich-Kluczewska, prof. Jan Kofman, dr hab. Andrzej Krzysztof Kunert, prof. Anna Landau-Czajka, dr Anna Machcewicz, dr Tomasz Makowski, Małgorzata Szejnert oraz Andrzej Wielowieyski.
Szczegółowe informacje znajdują się na stronie internetowej Domu Spotkań z Historią: dsh.waw.pl/nagroda-moczarskiego
Laureaci i laureatki poprzednich edycji
Ubiegłorocznym laureatem nagrody był Sławomir Łotysz za książkę „Pińskie błota. Natura, wiedza i polityka na polskim Polesiu do 1945 roku”. W poprzednich latach w gronie laureatek i laureatów znaleźli się: Anna Wylegała za książkę „Był dwór, nie ma dworu. Reforma rolna w Polsce” (Nagroda Moczarskiego 2022), Grzegorz Piątek za książkę „Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944-1949" (Nagroda Moczarskiego 2021), Mariusz Mazur za książkę „Antykomunistycznego podziemia portret zbiorowy 1945-1956. Aspekty mentalno-psychologiczne" (Nagroda Moczarskiego 2020), Olga Linkiewicz za książkę „Lokalność i nacjonalizm. Społeczności wiejskie w Galicji Wschodniej w dwudziestoleciu międzywojennym" (Nagroda Moczarskiego 2019), Jerzy Kochanowski za książkę „Rewolucja międzypaździernikowa. Polska 1956-1957" (Nagroda Moczarskiego 2018), Agata Zysiak za książkę „Punkty za pochodzenie. Powojenna modernizacja i uniwersytet w robotniczym mieście" (Nagroda Moczarskiego 2017), Andrzej Nowak za książkę „Pierwsza zdrada Zachodu. 1920 – zapomniany appeasement" (Nagroda Moczarskiego 2016), Alexandra Richie za książkę „Warszawa 1944. Tragiczne powstanie" (Nagroda Moczarskiego 2015), Karol Modzelewski za książkę „Zajeździmy kobyłę historii. Wyznania poobijanego jeźdźca" (Nagroda Moczarskiego 2014), Marcin Zaremba za książkę „Wielka trwoga. Polska 1944-1947. Ludowa reakcja na kryzys" (Nagroda Moczarskiego 2013), Timothy Snyder za książkę „Skrwawione ziemie. Europa między Hitlerem a Stalinem" (Nagroda Moczarskiego 2012), Andrzej Friszke za książkę „Anatomia buntu. Kuroń, Modzelewski i komandosi" (Nagroda Moczarskiego 2011), Bogdan Gadomski za książkę „Biografia agenta. Józef-Josek Mützenmacher (1903-1947)" (Nagroda Moczarskiego 2010), Gunnar S. Paulsson za książkę „Utajone miasto. Żydzi po aryjskiej stronie Warszawy (1940-1945)" (Nagroda Moczarskiego 2009).