Ludwig Mehlhorn w eseju wprowadzającym do książki: Czy istnieją specjalne cechy osobowości lub właściwości charakteru, które pozwalają pojedynczym ludziom zachować duchową niezależność, nie dać się wcielić do ujednoliconego społeczeństwa, na siłę upodobnić do innych?
Autor, sam zaangażowany w działalność opozycyjną w czasach NRD, udziela odpowiedzi twierdzącej i przedstawia subiektywny wybór sylwetek osób i grup działających w opozycji wobec totalitaryzmu. Książka ma formę swoistego eseju, będącego zarazem montażem rozmaitych świadectw tekstowych i zdjęć archiwalnych. To przede wszystkim portret pewnej postawy duchowej, tropiący niezwykłe powiązania między ludźmi działającymi w różnych krajach i epokach, ale zawsze idącymi „pod prąd”, bez względu na cenę, jaką przychodzi im za zapłacić.
Freya i Helmuth von Moltke, Władysław Bartoszewski, ks. Jan Zieja, Adolf Reichwein, Jacek Kuroń, Wasyl Stus, Tatiana Wielikanowa, Vaclav Havel – co łączy te postacie? Książka pozwala wejść w ich biografie, zrozumieć ich wybory i wyobrazić sobie, co oznaczało „życie w prawdzie” w warunkach państwa totalitarnego.
Publikacja towarzyszy polsko-niemieckiej wystawie stałej pod takim samym tytułem, eksponowanej od 1998 roku w Międzynarodowym Domu Spotkań w Krzyżowej pod Wrocławiem, a przygotowanej przez Kreisau Initiative i Ośrodek KARTA. Wystawa i książka ukazują z jednej strony Krąg z Krzyżowej, na tle niemieckiej opozycji antynazistowskiej, z drugiej – opozycję demokratyczną w powojennej Europie Środkowo-Wschodniej pod rządami komunistów: w ZSRR, Polsce, Czechosłowacji, NRD. Autorzy wystawy skupili się na oporze cywilnym, na postawach obrońców praw człowieka i dysydentów występujących przeciwko władzy totalitarnej w swoim państwie.
Ludwig Mehlhorn zmarł w maju 2011 nie dokończywszy pracy nad książką. Jego przyjaciele i współpracownicy – Fritz Delp, Annemarie Franke i Katarzyna Madoń-Mitzner (współautorka wystawy) – podjęli jego dzieło i doprowadzili do wydania książki w wersji polskiej i niemieckiej.
Wydawcy: Fundacja „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego i Kreisau Initiative we współpracy z Ośrodkiem KARTA.
Partner: DSH
