Nowy cykl DSH – Historia w kadrze: wiek XX w polskich fabułach filmowych

Zapraszamy na nowy cykl filmowy. Spotkania poprowadzi filmoznawca dr Rafał Marszałek (Akademia Filmowa, Collegium Civitas) wraz z towarzyszącymi mu historykami.

Dr Rafał Marszałek: „Będziemy prezentować i analizować fragmenty filmów fabularnych dotyczących ważnych doświadczeń w historii Polski w XX wieku. Przyjrzymy się temu, w jaki sposób kino bierze udział w dyskursie publicznym i jak wpływa na kształtowanie świadomości historycznej. Tym żywiej dyskutować będziemy o ekranowych fabułach, im wyraźniej konfrontują one rzeczywistość historyczną z mitologią społeczną. Nadrzędne będzie pytanie o społeczną funkcję tych obrazów: od jakich czynników zależy sposób przedstawiania przeszłości w filmie? Co wpływa na wrażliwość historyczną twórców i widzów? Jak rysują się związki między pamięcią a wyobraźnią?”.

Projekt dofinansowany przez Polski Instytut Sztuki Filmowej.

Wstęp wolny.

•  Śladami dawnej kultury: polskie filmy w języku jidysz

  14 maja 2013, godz. 18.00

Judeł gra na skrzypcach – Jadł mit’n fidł (1936), reż. Józef Green, Jan Nowina–Przybylski

Dybuk – Der Dibuk (1937), reż. Michał Waszyński

Dybuk, spektakl teatralny Teatru Rozmaitości wg sztuki Szymona Anskiego i noweli Hanny Krall (2003), reż. Krzysztof Warlikowski

Przedwojenne filmy w języku jidysz są unikatowe, większość z nich zaginęła. Podczas spotkania pokażemy fragmenty dwóch filmów: Judeł gra na skrzypcach (1936) Józef Greena i Jana Nowiny–Przybylskiego oraz Dybuk (1937) Michała Waszyńskiego. Filmy te zapisały się w historii kina jako dzieła oryginalne, a ich waga jako utworów przywołujących folklor i mity żydowskiej kultury sprzęga się z rangą artystyczną. Interesująca może być konfrontacja powstałego w odległej epoce filmowego Dybuka (2003) ze współczesnym, równie oryginalnym, jego odczytaniem w teatrze przez Krzysztofa Warlikowskiego. Prowadzenie spotkania: dr Rafał Marszałek (UW, KUL, PWSTiF) i Katarzyna Czajka, historyczka (UW).

• Obyczaje międzywojennego dwudziestolecia

  11 czerwca 2013, godz. 18.00

Pokażemy m.in. fragmenty następujących filmów:

Jadzia (1936), reż. Mieczysław Krawicz

Dziewczęta z Nowolipek (1937), reż. Józef Lejtes

Zapomniana melodia (1938), reż. Konrad Tom, Jan Fethke

Druga młodość (1938), reż. Michał Waszyński

W polskim filmie okresu międzywojennego dominującym punktem odniesienia był styk kultur – mieszczańskiej i ziemiańskiej. Tutaj rodziły się niepisane wzorce moralnego i „obyczajnego” postępowania; stąd wywodziły się kryteria elegancji i dobrego smaku. Uwidoczniają się one w najróżniejszych formach gatunkowych: od dramatu społecznego poprzez melodramat z jego „stereotypami salonowymi”, na komedii kończąc.

• Powstanie Warszawskie

  24 września 2013, godz. 18.00

Pokażemy m.in. fragmenty następujących filmów:

Kanał (1957), reż. Andrzej Wajda

Eroica, nowela Scherzo alla Polacca (1958), reż. Andrzej Munk

Pamiętnik z Powstania Warszawskiego, spektakl telewizyjny na podstawie prozy Mirona Białoszewskiego (2004), reż. Maria Zmarz-Koczanowicz

Tytułowy temat, wbrew temu czego można się spodziewać, rzadko pojawia się w naszym filmie. Pamiętna, szeroko dyskutowana metafora Kanału pochodzi sprzed lat kilkudziesięciu. Mimo wielu prób, mimo konkursu Polskiego Instytutu Filmowego z 2006 roku, nie powstała jak dotąd żadna opowieść epicka ukazująca genezę i przebieg całego powstania. Coraz mocniej narzuca się też potrzeba znalezienia nowej, nie tylko militarnej, perspektywy opisu. Dlatego, obok klasyki filmowej spod znaku Wajdy i Munka, przypomnimy także telewizyjny Pamiętnik z Powstania Warszawskiego.

• Przełom ustrojowy 1944–1946

  22 października 2013, godz. 18.00:

Pokażemy m.in. fragmenty następujących filmów:

Słońce wschodzi raz na dzień (1967, premiera 1972), reż. Henryk Kluba

Dzień oczyszczenia (1970), reż. Jerzy Passendorfer

Południk zero (1971), reż. Waldemar Podgórski

Znikąd donikąd (1975), reż. Kazimierz Kutz

Pierścionek z orłem w koronie (1992), reż. Andrzej Wajda

Róża (2011), reż. Wojciech Smarzowski

Filmy dotyczące zmian politycznych w latach 40. świadczą o tym, jak silnie obraz przeszłości związany jest z czasem ich powstania. Bezpośrednio po wojnie propaganda przedstawiała „walkę ludowej władzy z reakcyjnymi bandami”, później propagandowa wykładnia sprowadziła się do neutralizacji wojny domowej jako zamkniętego już rozdziału; do stopniowej rehabilitacji Armii Krajowej jako uczestnika antyhitlerowskiego ruchu oporu, przy jednoczesnym odrzuceniu i napiętnowaniu innych formacji niepodległościowych; wreszcie do swoistego wzoru paternalistycznego: oto komuniści edukują zagubionych akowców. Pochodną tego zbratania ponad dawnymi podziałami był obraz „radzieckiego sojusznika”. Po roku 1989 w filmach pojawiły się nowe wątki, nowe tony.

• Stalinizm

  26 listopada 2013, godz. 18.00

Pokażemy m.in. fragmenty następujących filmów:

Niech cię odleci mara (1981), reż. Andrzej Barański

Dreszcze (1981), reż. Wojciech Marczewski

Matka Królów (1982), premiera 1987), reż. Janusz Zaorski

Generał Nil (2009), reż. Ryszard Bugajski

Powstało wiele filmów obrachunkowych ze stalinizmem, świadomie więc pomijamy w naszym cyklu powszechnie znanego Człowieka z marmuru Wajdy. Chcemy pokazać różne formy stalinowskiego terroru: od rujnacji życia jednostki i rodziny, poprzez indoktrynację młodego pokolenia, społeczne wykorzenienie i represje wobec „wrogów ludu”, kończąc na próbie odwrócenia podstawowych wartości. To zagrożenie jest motywem przewodnim wszystkich polskich filmów o stalinizmie.

Patronat medialny: radio TOK FM.

• PRL na filmowo: nasze rzeczy (nie)codzienne

  17 grudnia 2013, godz. 18.00

Pokażemy m.in. fragmenty następujących filmów:

Małżeństwo z rozsądku (1967), reż. Stanisław Bareja

Nie lubię poniedziałku (1971), reż. Tadeusz Chmielewski

Rewizja osobista (1973), reż. Andrzej Kostenko, Witold Leszczyński

Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz (1978), reż. Stanisław Bareja

Roman i Magda (1979), reż. Roman Załuski

Przyjrzymy się życiu codziennemu w PRL-u – ówczesny film pokazuje, jak wyglądało powszednie bytowanie Polaków, jakie więzi ich łączyły, jaki był ich stosunek do dóbr materialnych, jak mieszkali i ubierali się. Tytuł spotkania jest dwuznaczny. Zawstydzającej mizerii rzeczy codziennych towarzyszyło bowiem równie osobliwe wyobrażenie rodaków o rzeczach niecodziennych.

Patronat medialny: radio TOK FM.