Przejście do strony głównej serwisu DSH

Piętnasta edycja konkursu na najlepszą książkę historyczną za nami! W niedzielę, 26 listopada, w Bibliotece Narodowej w Warszawie została przyznana Nagroda Historyczna m.st. Warszawy im. Kazimierza Moczarskiego. Spośród dziesięciu nominacji jury wybrało i nagrodziło książkę „Pińskie błota. Natura, wiedza i polityka na polskim Polesiu do 1945 roku” autorstwa Sławomira Łotysza. Z kolei młodzież z Klubów im. Kazimierza Moczarskiego doceniła „Blizny. Prawdziwą historię »królików« z Ravensbrück” Marty Grzywacz.

„To wielki wkład w naszą wiedzę o tak zwanych Kresach, ale też książka, która uwrażliwia na dzisiejsze problemy ekologiczne i lęki związane z katastrofą klimatyczną. »Pińskie błota« podsuwają perspektywę, która pozwala zobaczyć współczesne problemy w historycznym zwierciadle” – uzasadniał werdykt prof. Andrzej Friszke, przewodniczący jury. 

Do 1939 roku tytułowe mokradła znajdowały się w granicach Polski. Z jednej strony były obiektem kolonizacyjnych pragnień, bo ich osuszenie otwierało perspektywę uzyskania nowych terenów. Z drugiej strony podmokłe bezdroża graniczące ze Związkiem Radzieckim stanowiły naturalną ochronę przed wrogim najazdem. W tym przypadku wybór polityczny miał też konsekwencje ekologiczne. Publikacja jest też opisem ówczesnego życia, które musi liczyć się z warunkami środowiskowymi. Autor pokazuje, jak na gospodarowanie Poleszuków wpływały zwyczaje godowe ryb, tolerancja sosny na zawilgocenie podłoża czy walory odżywcze siana z turzyc.
Sławomir Łotysz to historyk, profesor w Instytucie Historii Nauki PAN im. Ludwika i Aleksandra Birkenmajerów w Warszawie. Zajmuje się historią techniki i historią środowiskową. W latach 2017–2021 przewodniczący Międzynarodowego Komitetu Historii Techniki (ICOHTEC).

Zwycięzca konkursu otrzymał statuetkę – replikę temperówki patrona nagrody – oraz pięćdziesiąt tysięcy złotych. Wydawcą książki „Pińskie błota” jest Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.

Swoją nagrodę przyznawały też, jak co roku, Młodzieżowe Kluby Historyczne im. Kazimierza Moczarskiego. Ołówek Kazimierza Moczarskiego otrzymała Marta Grzywacz, autorka książki „Blizny. Prawdziwa historia »królików« z Ravensbrück”.

Marta Grzywacz opowiada nie tylko o nazistowskim okrucieństwie, ale też o sile przetrwania, odwadze i solidarności kobiet. „»Blizny« są tym rodzajem reportażu historycznego – pisał Paweł Smoleński – który daje czytelnikowi opowieść całościową. Złożenie w jednym miejscu tak wielu relacji, statystyk, nazwisk i dokumentów sprawia, że otwiera się przed nami unikalna szansa, by spojrzeć na Ravensbrück najszerzej, jak się da. Niekoniecznie od tej wiedzy będziemy mądrzejsi, choć z pewnością nas przerazi”. Wydawcą książki W.A.B.
Marta Grzywacz – dziennikarka prasowa, radiowa i telewizyjna, publicystka historyczna. Publikuje w „Gazecie Wyborczej” i „Newsweeku”, pisze głównie o historii XX wieku. Do tej pory ukazały się jej trzy reportaże historyczne: „Obrońca skarbów. Karol Estreicher w poszukiwaniu zagrabionych dzieł sztuki” (PWN), „Nasza pani z Ravensbrück. Historia Johanny Langefeld” (W.A.B) oraz „Blizny. Prawdziwa historia „królików” z Ravensbrück” (W.A.B). Obecnie przygotowuje dla Wydawnictwa Czarne reportaż o Archiwum Getta Warszawskiego.
Dotychczasowi laureaci Nagrody
Laureatami nagrody byli wcześniej m.in. Gunnar S. Paulsson, Timothy Snyder, Andrzej Friszke, Marcin Zaremba, Alexandra Richie, Olga Linkiewicz, Agata Zysiak, Jerzy Kochanowski. Dwa lata temu Nagrodę im. Kazimierza Moczarskiego otrzymał Grzegorz Piątek za książkę „Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944–1949”, a w ubiegłym roku Anna Wylegała za „Był dwór, nie ma dworu. Reforma rolna w Polsce”.

Patron nagrody
Kazimierz Moczarski, dziennikarz i prawnik, demokrata i społecznik, żołnierz Armii Krajowej, po wojnie przez 11 lat więziony przez komunistów, jest autorem „Rozmów z katem” – niezwykłego zapisu rozmów z Jürgenem Stroopem, likwidatorem warszawskiego getta, z którym dzielił jedną celę więzienia na warszawskim Mokotowie. Biografia, postawa i twórczość sprawiają, że Kazimierz Moczarski to doskonały patron dla nagrody honorującej najlepsze książki historyczne, które zmieniają nasz sposób myślenia o przeszłości i nas samych.

Skład jury
Andrzej Friszke (przewodniczący), Antoni Dudek, Dobrochna Kałwa, Barbara Klich-Kluczewska, Jan Kofman, Andrzej Kunert, Anna Landau-Czajka, Tomasz Łubieński, Anna Machcewicz, Tomasz Makowski, Małgorzata Szejnert, Andrzej Wielowieyski.

Organizatorzy i partnerzy Nagrody
Organizatorem i fundatorem konkursu jest m.st. Warszawa, a współorganizatorami Dom Spotkań z Historią oraz Fundacja im. Kazimierza i Zofii Moczarskich. Partnerem nagrody jest Biblioteka Narodowa. „Gazeta Wyborcza” to patron medialny.