Ekspozycja w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej będzie prezentowana od 19 września do 31 października 2025 roku. „WARSZAWA. NOWY POCZĄTEK” jest częścią pełnej odsłony wystawy „WARSZAWA NA NOWO. FOTOGRAFIE REPORTERSKIE 1945-1949”, którą od 25 września będzie można zobaczyć w DSH. Partnerami projektu są DSH i Teatr Wielki – Opera Narodowa.

Wystawa w foyer dolnym Teatru Wielkim – Operze Narodowej składa się z 15 warszawskich fotografii, zaś w pełnej odsłonie ekspozycji prezentowanej w DSH zobaczymy kilkadziesiąt zdjęć – z drugiej połowy lat 40. Ich autorami są młodzi fotoreporterzy z różnych agencji fotograficznych działających tuż po wojnie – Jerzy Baranowski, Stanisław Dąbrowiecki i Zdzisław Wdowiński. Niestety, nie przy wszystkich fotografiach zachowały się nazwiska autorów.

Wystawom towarzyszy album autorstwa Anny Brzezińskiej i Katarzyny Madoń-Mitzner zaprojektowany przez Barabasza Opałkę. Drugie wydanie książki dostępne będzie w Księgarni DSH i butiku Teatru Wielkiego – Opery Narodowej od 25 września.

Te fotografie pokazują odbudowę miasta, ale także budowanie na nowo życia po traumie II wojny. Pozwalają inaczej spojrzeć na tamte czasy i na Warszawę dzisiaj. Mieszkańcy stolicy z niezwykłą siłą życia i energią oswajali skrajnie trudną rzeczywistość i starali się żyć normalnie w nienormalnych warunkach. W decyzji o wzniesieniu z ruin stolicy było jakieś pozytywne szaleństwo, zbiorowy entuzjazm na przekór realiom i sytuacji politycznej. Czuje się to, patrząc na te zdjęcia, na twarze ludzi, na odradzające się życie miasta. Ten entuzjazm, energia są zaraźliwe – mówi Katarzyna Madoń-Mitzner, kuratorka wystawy.

Warszawa była najbardziej zniszczoną spośród europejskich stolic. W wyniku działań wojennych zburzono około 84% zabudowań lewobrzeżnej części miasta, w tym 90% zabudowy przemysłowej i zabytkowej, ok. 72% budynków mieszkalnych. Gruzy zajmowały ok. 20 milionów metrów sześciennych. Moment powrotu dawnych mieszkańców do stolicy, życie w ruinach i mozolna odbudowa miasta zostały utrwalone przez autorów zdjęć z niezwykłym wyczuciem i wrażliwością. Prezentowane w albumie i na wystawie fotografie pozwalają zrozumieć charakter i historię stolicy Polski oraz wyobrazić sobie, jak ogromny wysiłek włożono w podniesienie Warszawy z ruin. Zdjęcia pustkowia po getcie warszawskim kontrastują z nowopowstającym osiedlem Mariensztat, bieda i smutek z ulicznymi zabawami i tańcami. W ruinach Starego Miasta biegają dzieci a kobiety rozwieszają pranie. To poruszający portret zbiorowy ludzi budujących miasto na gruzach. Opowieść nie tyle o odbudowie miasta, co o odbudowie życia.

Autorzy fotografii byli profesjonalistami, niezwykle zaangażowanymi w to, co robią. Ich zdjęcia są na najwyższym poziomie – zarówno technicznym, jak i merytorycznym, doskonale skadrowane i skomponowane. To nie tylko dokument, ale piękna, pełna emocji fotografia humanistyczna. Dzięki temu, że przetrwała, możemy poczuć niesamowitego ducha miasta i jego mieszkańców – dodaje Anna Brzezińska, kuratorka wystawy.

Wystawa w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej „WARSZAWA. NOWY POCZĄTEK” oraz „WARSZAWA NA NOWO” stanowią symboliczne podsumowanie wieloletniej pracy Anny Brzezińskiej i Katarzyny Madoń-Mitzner – autorek albumu „Warszawa na nowo” i kuratorek wystaw – ze zdjęciami z archiwum Polskiej Agencji Prasowej z lat 1945-49 (pierwsza ekspozycja na ten temat była pokazana w DSH w 2007 roku). Warto wspomnieć, że poprzednia odsłona wystawy „WARSZAWA NA NOWO” kuratorowana przez Katarzynę Madoń-Mitzner i Annę Brzezińską została otwarta dla publiczności 17 marca 2020 roku. Niestety pandemia COVID-19 uniemożliwiła obejrzenie ekspozycji większemu gronu odbiorców i odbiorczyń. Po pięciu latach wracamy do tej niezwykłej wizualnej opowieści o życiu w odbudowującej się Warszawie, pokazując ją w nowej odsłonie.

WARSZAWA NA NOWO. FOTOGRAFIE REPORTERSKIE 1945-1949
Na wystawie zobaczymy kilkadziesiąt warszawskich fotografii z drugiej połowy lat 40. Ich autorami są fotoreporterzy z różnych agencji fotograficznych działających tuż po wojnie, zanim w 1951 roku powstała jedna Centralna Agencja Fotograficzna, m.in. Jerzy Baranowski, Stanisław Dąbrowiecki, Władysław Forbert, Wojciech Kondracki, Tadeusz Kubiak, Bolesław Miedza, Lech Pieńkowski, Karol Szczeciński, Jan Tymiński, Stanisław Urbanowicz, czy Zdzisław Wdowiński. Niestety, nie przy wszystkich fotografiach zachowały się nazwiska autorów. Wystawę będzie można oglądać do 22 lutego 2026. Autorem varsavianistycznych opisów do zdjęć jest Ryszard Mączewski, projekt wystaw stworzyła Katarzyny Godyń-Skoczylas, zaś autorem identyfikacji wizualnej pełnej odsłony ekspozycji jest Kuba Maria Mazurkiewicz.

NAJLEPSZE MIASTO ŚWIATA. OPERA O WARSZAWIE
opera w 16 scenach
19.09 (premiera)
20-21.09; 20-22.10
Teatr Wielki – Opera Narodowa
szczegóły: teatrwielki.pl

Inspiracją dla powstania spektaklu była książka Grzegorza Piątka „Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944–1949” będąca panoramą pierwszych powojennych lat niezwykłego przedsięwzięcia, które połączyło ludzi niezależnie od poglądów i na przekór wojennej pożodze. Librecista Beniamin Bukowski stworzył historię, która czerpie ze źródeł z epoki: przemówień politycznych, technicznego żargonu urbanistyki, jak i potocznego języka ulicy. Nie jest to jednak kronika historyczna, lecz opowieść o splatających się ze sobą skomplikowanych ludzkich losach.

Głównymi bohaterkami są tu dwie kobiety: wzorowana na Helenie Syrkus modernistyczna architektka pracująca w Biurze Odbudowy Stolicy, której przedwojenne marzenia o przebudowie niefunkcjonalnego miasta przeistaczają się w makabryczną rzeczywistość, oraz amerykańska dziennikarka, w której można odnaleźć rysy Anne Louise Strong – reporterki zafascynowanej komunizmem, przemierzającej wraz z Armią Czerwoną zniszczoną wojną Polskę. Ich spotkanie doprowadzi do tego, że obie będą musiały zrewidować swój światopogląd. Muzykę do spektaklu stworzył kompozytor Cezary Duchnowski. Utwór łączy w sobie rozmach orkiestrowy z nowoczesną elektroniką, partie solistyczne z chóralnymi, dzięki którym można będzie opowiedzieć zarówno o ogromie tragedii miasta, jak i perspektywach indywidualnych jego mieszkańców. Dla pochodzącej z Warszawy reżyserki Barbary Wiśniewskiej opera ma osobisty wymiar, gdyż jest to historia, w której odbijają się także losy jej rodziny. Jednocześnie interesuje ją szeroki wymiar materialny i społeczny zniszczenia i odbudowy Warszawy – traumatycznego doświadczenia przekładającego się na kolejne pokolenia, które jednak dzięki determinacji udało się przekształcić we wspólny wysiłek będący przykładem niespotykanego w dziejach powstania z gruzów zrównanego z ziemią miasta.

Opera o Warszawie to nie tylko opowieść o tragicznych i chwalebnych kartach z historii miasta, ale i bardzo współczesne dzieło o życiu metropolii zawieszonej między projektami architektów i urbanistów, ideologiami polityków, a potrzebami oraz marzeniami mieszkanek i mieszkańców.

Opera zamówiona przez Sinfonię Varsovię dzięki wsparciu finansowemu m.st Warszawy. Prezentacja opery 19 września 2025 r. jest wydarzeniem inaugurującym 68. Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”.

BUDUJEMY NOWY DOM
W związku z przypadającymi na 2025 rok obchodami 80. rocznicy rozpoczęcia odbudowy stolicy, zespół DSH przygotował program nawiązujący do tamtych doświadczeń i uwzględniający zarazem świadectwa źródłowe oraz ustalenia merytoryczne dotyczące odbudowy Warszawy, które trafiły do przestrzeni publicznej w ostatnich kilkunastu latach. Projekt ma także wprowadzić do obiegu nieznane materiały audiowizualne (w tym świadectwa z Archiwum Historii Mówionej DSH). Koordynatorem merytorycznym programu DSH „Budujemy Nowy Dom” jest Piotr Jakubowski, zastępca dyrektorki DSH. W programie m.in. wystawa plenerowa „BUDUJEMY NOWY DOM” (wrzesień–grudzień 2025), wystawa czasowa „WARSZAWA NA NOWO. FOTOGRAFIE REPORTERSKIE 1945-1949” (wrzesień 2025-luty 2026) oraz jej mniejsza odsłona „WARSZAWA. NOWY POCZĄTEK” prezentowana w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej, premiery nowych edycji albumów „Budujemy Nowy Dom. Odbudowa Warszawy w latach 1945–1952” i „Warszawa na nowo. Fotografie reporterskie 1945-1949”, spacery miejskie z Jerzym S. Majewskim i Tomaszem Markiewiczem szlakiem najciekawszych, mniej znanych lokacji w stolicy związanych z odbudową miasta w cyklu „Budujemy Nowy Dom – historie nieznane”, a także cykl „Czwartkowe spotkania z odbudową Warszawy”, realizowany od marca do grudnia 2025.

Projekt DSH „BUDUJEMY NOWY DOM” jest częścią zainicjowanego i finansowanego przez Miasto Stołeczne Warszawa programu kulturalnego z okazji 80. rocznicy rozpoczęcia odbudowy stolicy. Szczegółowe informacje: dsh.waw.pl, kultura.um.warszawa.pl