Gdzie powstały pierwsze ogrody w stylu angielskim? Kiedy zaczęło rozwijać się nowoczesne ogrodnictwo miejskie w Warszawie? Czym było modne ustronie we wsi Powązki i dlaczego przesadzono tam 340 lip z Puszczy Kampinoskiej? Jaką rolę
w kształtowaniu warszawskiej zieleni odegrali Izabela Czartoryska, Franciszek Szanior, Leon Danielewicz i Alina Scholtz? Tego dowiecie się z wystawy plenerową, która będzie dostępna od 10 września do 1 października 2022 na skwerze ks. Jana Twardowskiego.
Ogród z roślinami miododajnymi dla pszczół na jednym z tarasów Pałacu Kultury i Nauki, założony przez Miejskie Pszczoły. Fot. Aga Bilska
O zielonej historii miasta – parków, osiedli, ogrodów i ogródków, a także minionych i trwających po dziś dzień inicjatywach włączających mieszkańców w zazielenianie stolicy – opowiada
plenerowa wystawa „Zielona Warszawa. Miejskie inicjatywy ogrodnicze od XIX wieku do dziś” przygotowana przez Dom Spotkań z Historią we współpracy z Zarządem Zieleni m.st. Warszawy. Jest ona uzupełnieniem wydanej przez DSH w lipcu tego roku publikacji „Zielona Warszawa. Alternatywny przewodnik” autorstwa Agnieszki Kowalskiej.
Ekspozycja składa się z 28 plansz i przedstawia różne aspekty egzystencji natury
w przestrzeni miejskiej. Każda z plansz prezentuje inne zagadnienie: poczynając od wieku XIX i prekursorskich pomysłów Izabeli Czartoryskiej, projekty pierwszych prawdziwych publicznych parków i ogrodów poprzez pierwsze ogródki działkowe, a kończąc na obecnych aktywnościach mieszkańców stolicy. Wystawa jest bogato ilustrowana zdjęciami historycznymi oraz współczesnymi.
Agnieszka Kowalska, autorka wystawy i przewodnika: „Warszawa jest wyjątkowo zielonym miastem. Korzystajmy z tego i dbajmy o to. Pokazujemy działania, które wpłynęły na kształt zieleni w mieście: ważne, inspirujące, progresywne”.
Nowoczesne ogrodnictwo miejskie zaczęło się rozwijać w Warszawie już na początku XIX wieku, a jego prekursorką była m.in. Izabela Czartoryska. Swoje przemyślenia i porady zebrała w książce „Myśli różne o sposobie zakładania ogrodów”, którą wydała w 1805 roku. Na kartach poradnika propagowała ogrody mniej formalne, krajobrazowe. Z licznych podróży do Holandii i Anglii przywiozła zamiłowanie do ogrodnictwa i postanowiła wspierać entuzjastów zieleni, fundując stypendia młodym ogrodnikom. Od 1879 roku ukazywał się popularny dwutygodnik „Ogrodnik Polski”, a w 1884 roku powstało Towarzystwo Ogrodnicze Warszawskie.
Od lat 80. XIX wieku główny ogrodnik miejski Franciszek Szanior projektował pierwsze prawdziwie publiczne parki – Ujazdowski i Skaryszewski, a jego następca Leon Danielewicz kompleks szklarni miejskich z palmiarnią na Rakowcu. Powstawały pierwsze ogródki robotnicze, które dały początek dzisiejszym ogródkom działowym. W zagonkach na żoliborskim WSM-ie dzieci uczyły się uprawiać warzywa, a w Kibucu Grochów młodzi Żydzi przygotowywali się do budowania własnego państwa. Prezydent Stefan Starzyński skupował dla miasta leśne tereny i zainicjował, trwający do dziś, konkurs „Warszawa w Kwiatach i Zieleni”. Od lat 20. powstały też pierwsze projekty zielonych dzielnic w duchu idei miast-ogrodów.
Po wojnie, w zrujnowanej Warszawie, potrzeba zieleni stała się jeszcze większa. Władze miasta zdecydowały, aby architekci nie tylko odbudowywali domy mieszkalne i gmachy użyteczności publicznej, ale też sadzili dorosłe drzewa i kształtowali z gruzów teren pod nowe założenia parkowe. Hydrobotanika, terenoplastyka, tworzenie zielonych mikroklimatów – tego współcześni architekci mogą uczyć się od Aliny Scholtz, która zaprojektowała m.in. Centralny Park Kultury, Moczydło oraz (wspólnie z Haliną Skibniewską) osiedla Sady Żoliborskie i Szwoleżerów.
Na wystawie zobaczymy też bardziej współczesne zielone inicjatywy, takie jak „Dotleniacz” Joanny Rajkowskiej na pl. Grzybowskim (projekt CSW Zamek Ujazdowski), architekturę dla zwierząt, miejską partyzantkę ogrodniczą, Otwarty Jazdów, rekreacyjną ścieżkę nad Wisłą
i szereg działań realizowanych od 2016 roku przez warszawski Zarząd Zieleni.
Wystawie „Zielona Warszawa” towarzyszy publikacja
„Zielona Warszawa. Alternatywny przewodnik” oraz spacery po stolicy i specjalnie utworzona grupa na Facebooku –
Akcja: Zielona Warszawa!,
zachęcająca mieszkańców do dzielenia się ulubionymi zielonymi miejscami i wspólnego tworzenia mapy zielonej Warszawy.
Kuratorka: Agnieszka Kowalska
Projekt graficzny: Jakub Pionty (pionty.com)
Produkcja: Olga Pigłowska, Julia Libera
Organizatorzy: Dom Spotkań z Historią
Partner: Zarząd Zieleni m.st. Warszawy
