Przejście do strony głównej serwisu DSH

Spotkanie z Henrykiem Schönkerem, autorem wspomnień Dotknięcie anioła, których trzecie, rozszerzone wydanie ukazało się właśnie we wznowionej serii „Żydzi polscy” Ośrodka KARTA (współwydawca: Dom Spotkań z Historią). Dotknięcie anioła to pasjonująca historia żydowskiego chłopca ocalałego z Holokaustu, a zarazem opis nieznanego i zdumiewającego procesu: Oświęcim mógł stać się punktem masowej emigracji Żydów, a nie miejscem Zagłady. Obok Autora, mieszkającego na stałe w Tel Awiwie, wystąpił historyk dr Artur Szyndler, który opowiedział o niedawno odkrytych dokumentach dotyczących tez zawartych w książce. Spotkanie poprowadził Zbigniew Gluza. Henryk Schönker urodził się w 1931 roku w Krakowie w rodzinie artysty malarza Leona Schönkera. W 1937 roku z rodziną przeniósł się do Oświęcimia. Po wojnie ukończył Politechnikę Krakowską. W roku 1955 roku wyjechał wraz z rodziną do Wiednia, skąd w 1961 roku wyemigrował do Izraela. Pracował aż do emerytury w izraelskim przemyśle lotniczym. Jego żona Helena pochodzi z okolic Radomia. Mieszkają w Tel Awiwie, mają trzy córki i dziesięcioro wnucząt. Od 1979 roku maluje obrazy. W 2001 roku spisał swoje wspomnienia, które zostały wydane przez Ośrodek KARTA w 2005 roku. Za Dotknięcie anioła otrzymał Nagrodę Historyczną „Polityki” 2006. Na zdjęciu: Henryk Schönker ze swoim wnukiem Orim Bar-Gilem, Tel Awiw 2008. Fot. Hamutal Davidi. Ze zbiorów Centrum Żydowskiego w Oświęcimiu. Poniżej fragment aneksu dr. Artura Szyndlera Centrum Żydowskiego w Oświęcimiu, odnoszący się do wątku z książki, poświęconego szansie na masową emigrację Żydów z terenów okupowanych przez III Rzeszę.   Historia jednej z podejmowanych na początku II wojny światowej prób ratowania Żydów, którzy znaleźli się pod niemiecką okupacją, w przemianowanym na Auschwitz – Oświęcimiu, została po raz pierwszy opublikowana w 1977 roku przez Leona Schönkera w Sefer Oshpitsin. Oświęcim–Auschwitz Memorial Book, księdze pamięci oświęcimskich Żydów. O wspomnianych wydarzeniach stało się jednak głośno dopiero w 2005 roku, kiedy po raz pierwszy ukazały się drukiem wspomnienia syna Leona – Henryka, zatytułowane Dotknięcie anioła. Były to najbardziej intrygujące elementy tych niezwykłych wspomnień i jednocześnie budzące najwięcej kontrowersji w gronie historyków. Wątpliwości dotyczyły dwóch najistotniejszych wątków całej historii, a mianowicie istnienia w Oświęcimiu Biura Emigracyjnego oraz wizyty – pod przewodnictwem Leona Schönkera – delegacji żydowskich Rad Starszych z terenu rejencji katowickiej w Berlinie i prowadzenia przez nią rozmów, m.in. z samym Adolfem Eichmannem, na temat planowanej emigracji Żydów. Teza o prawdziwości tych wątków opierała się jedynie na wspomnieniach Henryka Schönkera, który – w tej części – swoją książkę oparł na relacji ojca. Nie udało się wówczas znaleźć żadnego innego potwierdzenia opowiedzianych wydarzeń. Latem 2008, podczas kwerendy w jerozolimskim archiwum American Jewish Joint Distribution Committee, natknąłem się na dwa zdumiewające dokumenty. (...). Dokumenty zostały sporządzone w języku angielskim i są tłumaczeniami – najprawdopodobniej z języka niemieckiego – oryginalnych listów, które dotarły do siedziby amerykańskiego Jointu 30 stycznia 1940. Autorem pierwszego z dokumentów jest Leon Schönker, przewodniczący Żydowskiej Rady Starszych w Oświęcimiu, stojący na czele delegacji przedstawicieli żydowskich Rad Starszych z terenu rejencji katowickiej. Pismo zostało skierowane do Kurta Lischki. Dokument zawiera szczegółowy plan, w oparciu o który miałaby się odbyć masowa emigracja z terenów okupowanych przez III Rzeszę. Drugi z dokumentów został natomiast wysłany do biura Jointu w Amsterdamie, a jego nadawcą była Żydowska Rada Starszych w Oświęcimiu. Zarówno charakter dokumentu, jak i zawarte w nim informacje stanowią część wspomnianego powyżej planu. Gdyby został on zrealizowany, tylko w początkowym etapie przyniósłby ratunek przed zbliżającą się katastrofą ponad 60.000 polskich Żydów.   Wówczas wydawało się, że odnalezione przeze mnie w 2008 roku dokumenty to pierwsze i jedyne jak dotąd dowody potwierdzające ostatecznie sprawę nieudanej emigracji Żydów polskich z terenu rejencji katowickiej. Krótko potem dr Aleksandra Namysło zwróciła moją uwagę na wydaną w roku 2007 w Nowym Jorku pracę Saula Friedländera, wskazując, że autor wspomina o działalności Biura Emigracyjnego w Oświęcimiu. (...). W pełnej wersji tekstu, opublikowanej w "Dotknięciu anioła", można zapoznać się z tłumaczeniem dwóch, najistotniejszych z opisywanych w aneksie dokumentów i krytycznymi komentarzami dr. Artura Szyndlera. Partnerem wydania jest Fundusz Pamięci im. Tadeusza Kolskiego. Patronat medialny: Forum Żydów Polskich; Rzeczpospolita; PAP; O.pl;  Stosunki Międzynarodowe; Nowa Europa Wschodnia.