Nieznani bohaterowie fotografii
Zapraszamy na wystawę
Słowo historii. Fotoeseje. Prezentowane na niej zdjęcia pochodzą z albumu fotograficznego, który dwa lata temu trafił do zbiorów Muzeum Wojska w Białymstoku. Zarówno autor fotografii, jak i bohaterowie zdjęć są nieznani. Kadry układają się w swoisty fotoreportaż, dokumentujący wędrówkę polskich repatriantów z ZSRR do Polski w latach 1921–1924. Zdjęciom towarzyszą odnoszące się do nich teksty literackie zaproszonych do projektu twórców oraz wprowadzenie historyczne.
Fotografie przykuwają uwagę szczegółem. Poważne spojrzenia mężczyzn stojących przed drewnianym barakiem. Tablica z napisem w języku angielskim i polskim: „American Joint Distribution Committee Kuchnia”. Golibroda w trakcie pracy. Chłopiec z twarzą owiniętą brudną szmatą, jako panaceum na natarczywy ból zęba. Kobieta opiekująca się grupą dzieci… Małe historie splecione i przenikające się z jedną ogromną.
"Wielka" historia
„Wielką” historię przybliża na wystawie
profesor Daniel Boćkowski. Jej skala odpowiada liczbie mieszczącej się w przedziale między 770 tysięcy (według sowieckich szacunków) po około 1.5 miliona (według polskich szacunków) mieszkańców terenów Rosji bolszewickiej, którzy w chwili podpisania traktatu ryskiego w 1921 roku mogli ubiegać się o polskie obywatelstwo i powrót do kraju. Wśród nich byli jeńcy, uchodźcy, internowani, emigranci oraz dzieci
i wnuki powstańców zesłanych do Rosji w latach 1830–1865.
Literackie teksty znakomitych twórców
Historie „mniejsze” odczytują z fotografii znakomici twórcy:
Ilona Wiśniewska,
Piotr Nesterowicz,
Wojciech Nowicki,
Daniel Odija,
Michał Olszewski i
Filip Springer. Autorzy – na podstawie dwóch wybranych przez siebie zdjęć – przygotowali teksty literackie inspirowane opowieściami zamkniętymi w kadrze. Fotografie wyznaczyły granice tematyczne, natomiast forma tekstu (esej,
reportaż, opowiadanie) pozostała swobodnym wyborem autorów. Powstały w ten sposób zbiór prezentuje zatem różnorodne opowieści – budowane wokół detalu lub rozpatrujące zagadnienie w szerokiej perspektywie – ale wszystkie cechuje uwaga i głęboki szacunek wobec bohaterów zdjęć.
Ekspozycja w plenerze
Wystawa, która będzie prezentowana na skwerze im. księdza Jana Twardowskiego, składa się z fotografii i fragmentów tekstów. Pełna wersja, razem z audiodeskrypcją, tłumaczeniem na język migowy, filmem w reżyserii Bartosza Tryzny (stanowiącym integralną część ekspozycji) znajduje się na stronach
www.sybir.com.pl, do których prowadzą umieszczone na każdej planszy kody QR.
Informacje o wystawie
Autor projektu:
Marcin Koziński (Muzeum Wojska w Białymstoku).
Tekst historyczny:
Daniel Boćkowski (ur. 1968) – historyk, profesor Uniwersytetu w Białymstoku i Instytutu Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie. W pracy naukowej zajmuje się m.in. najnowszą historią Polski, losami ludności polskiej w ZSRR.
Teksty literackie:
Wojciech Nowicki (ur. 1968) – pisarz i kurator wystaw fotograficznych. Jego książka „Dno oka. Eseje o fotografii” (2010) znalazła się w finale Nagrody Literackiej Nike 2011. Wydane w 2013 roku „Salki” otrzymały Nagrodę Literacką Gdynia. Opublikował też m.in. „Jerzy Lewczyński. Pamięć obrazu” (2012) i „Odbicie” (2015).
Ilona Wiśniewska (ur. 1981) – reportażystka, pisarka i fotografka. Pochodzi
z Prószkowa koło Opola, od 2010 roku mieszka na Spitsbergenie, niedawno przeprowadziła się do Norwegii. Swoje teksty z Północy publikuje w „Polityce”. W roku 2014 debiutowała książką „Białe. Zimna wyspa Spitsbergen”.
Michał Olszewski (ur. 1977) – dziennikarz, pisarz i reportażysta. Przez wiele lat związany z „Tygodnikiem Powszechnym”, od 2014 roku redaktor naczelny „Gazety Wyborczej Kraków”. Opublikował m.in. zbiór opowiadań „Do Amsterdamu” (2003), „Chwalcie łąki umajone” (2005), „Zapiski na biletach” (2010). W 2015 roku otrzymał Nagrodę im. Ryszarda Kapuścińskiego za książkę „Najlepsze buty na świecie”.
Piotr Nesterowicz (ur. 1971) – pisarz, autor reportaży i esejów. Publikował m.in.
w „Dużym Formacie”, „Tygodniku Powszechnym” „Nowej Fantastyce”. W 2012 roku napisał książkę reporterską „Ostatni obrońcy wiary”. Za „Cudowną” (2014) otrzymał Nagrodę Literacką im. Wiesława Kazaneckiego, znalazł się też wśród nominowanych do Nagrodę im. Ryszarda Kapuścińskiego i Nagrody Literackiej Nike 2015.
Filip Springer (ur. 1982) – reporter i fotograf współpracujący z największymi polskimi tytułami prasowymi. Jego reporterski debiut – książka „Miedzianka. Historia znikania” (2011) – znalazł się w finale Nagrody im. R. Kapuścińskiego i był nominowany do Nagrody Literackiej Gdynia. Jest także finalistą Nagrody Literackiej Nike 2012
i laureatem konkursu stypendialnego dla młodych dziennikarzy im. Ryszarda Kapuścińskiego. Opublikował m.in. „Źle urodzone. Reportaże o architekturze PRL-u” (2012), „Zaczyn. O Zofii i Oskarze Hansenach” (2013) i „13 pięter” (2015).
Daniel Odija (ur. 1974) – pisarz i dziennikarz. Debiutował zbiorem opowiadań „Podróże w miejscu” (2000). Wydana rok później książka „Ulica” (2001) uhonorowana została Pomorską Nagrodą Artystyczną. Jego powieść „Tartak” (2003) znalazła się wśród finalistów Nagrody Literackiej Nike, a „Kronika umarłych” (2010) była nominowana do Nagrody Literackiej Nike w 2011 roku.
Opracowanie graficzne: Mirosław Myszkiewicz
Projekt ekspozytorów wystawy: Adrian Łucejko
Film: Bartek Tryzna
Projekt dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Wystawę można oglądać w galerii plenerowej Domu Spotkań z Historią, na skwerze im. księdza Jana Twardowskiego (u zbiegu Krakowskiego Przedmieścia i Karowej) w Warszawie.
Więcej informacji o projekcie: www.sybir.com.pl