Przejście do strony głównej serwisu DSH

W 50. rocznicę Marca ’68 Dom Spotkań z Historią prezentuje wystawę Bagaż osobisty. Po Marcu. To wielogłosowa opowieść o pokoleniu pomarcowych emigrantów, którzy opuścili Polskę z „dokumentem podróży”, stwierdzającym, że jego okaziciel nie jest już obywatelem tego kraju. Wyjeżdżali pod koniec lat 60. i na początku 70. w skutek propagandowej nagonki w Polsce. Z bagażem osobistych doświadczeń – poczuciem odrzucenia, utraty ojczyzny, rozstania z bliskimi, wyemigrowali do Szwecji, Francji, Danii, USA, Kanady, Izraela.
 

Opowieść o ich losach, tu – w Polsce, i tam – na emigracji to temat przewodni wystawy zbudowanej ze wspomnień, fragmentów listów, dokumentów, fotografii z rodzinnych albumów i współczesnych zdjęć według pomysłu pisarki i reportażystki Agaty Tuszyńskiej.

Bohaterowie wystawy to grupa przyjaciół – mówi Agata Tuszyńska, autorka wystawy – Znali się od zawsze. Od symbolicznej piaskownicy. Mieszkali w centrum powojennej Warszawy. Marzec zmienił bieg linii ich życia. Na Dworcu Gdańskim żegnali się z Polską na zawsze. Przez te wszystkie lata, mimo dzielących ich kilometrów, utrzymywali ścisły kontakt. Przyjaźnili się i zastępowali sobie rodzinę, która została w Polsce. Są nie tylko pokoleniem marcowym, ale także marcową rodziną.

Czy wspomnienie o Polsce wciąż boli? Czy powinno? Czy wyjazd był dla tych młodych ludzi koniecznością czy nieuchronną potrzebą? Te pytania stały się punktem wyjścia do powstania wystawy i książki pod tym samym tytułem, której premierę zaplanowano na finisaż wystawy: 19 maja 2018.

Na wystawie zobaczymy zdjęcia pochodzące z rodzinnych albumów bohaterów oraz ich współczesne portrety wykonane przez fotografa Włodka Pawłowa. Osobiste historie pogłębia kontekst historyczny, przybliżający wydarzenia Marca ‘68.

***

Autorkami książki Bagaż osobisty. Po marcu są Agata Tuszyńska oraz uczestniczki warsztatów mistrzowskich prowadzonych przez pisarkę w 2017 roku w Domu Spotkań z Historią: Dorota Barczak-Perfikowska, Grażyna Latos, Elżbieta Strzałkowska i Wioletta Wejman.

***

Początki antysemickiej nagonki były echem wojny sześciodniowej (1967). Zwycięstwo Izraela nad państwami arabskimi, wspieranymi przez ZSRR, naruszyło zimnowojenny układ sił. Władysław Gomułka w publicznym wystąpieniu przyrównał polskich Żydów do „piątej kolumny”, sugerując, że są ukrytym sprzymierzeńcem Izraela – państwa, z którym PRL zerwała właśnie stosunki dyplomatyczne. Przy akompaniamencie prasowej nagonki w całym kraju rozpoczęło się „demaskowanie ukrytych syjonistów”. Chociaż dokładne liczby nie są znane, prawdopodobnie kilka tysięcy obywateli pochodzenia żydowskiego zostało wyrzuconych z pracy lub padło ofiarami szykan i gróźb. Władze wdrożyły specjalne procedury umożliwiające emigrację do Izraela w zamian za zrzeczenie się obywatelstwa. Na mocy tych przepisów w latach 1968-71 Polskę opuściło blisko 13 tys. osób. Tylko niespełna 30% wyjeżdżających rzeczywiście osiadło w Izraelu, pozostali zamieszkali w Europie Zachodniej lub Ameryce Północnej. Antysemicka nagonka z 1968 r. miała katastrofalne konsekwencje dla polskiej nauki i kultury: na emigrację udało się blisko pół tysiąca wykładowców akademickich, 200 dziennikarzy, 100 muzyków, kilkudziesięciu aktorów i filmowców.