Piechotkowo — to nieoficjalna, ale powszechnie używana i popularna nazwa osiedli na Bielanach. Pochodzi od nazwiska ich projektantów, architektów Marii i Kazimierza Macieja Piechotków. Dom Spotkań z Historią zrealizował wystawę plenerową poświęconą Marii Piechotkowej — architektce, historyczce sztuki, łączniczce w czasie powstania warszawskiego oraz posłance na Sejm i działaczce społecznej. Ekspozycję można oglądać do końca listopada przy ulicy Stefana Żeromskiego 22/28, naprzeciwko Urzędu Dzielnicy Bielany. Wystawa została przygotowana z okazji setnej rocznicy urodzin, które Maria Piechotkowa obchodziła w 2020 roku. Niestety, jest to też rok jej śmierci.
Fot. Radek Zawadzki/DSH
Biograficzna opowieść o Marii Piechotkowej oraz jej wspólnej pracy z mężem Kazimierzem Maciejem została bogato zilustrowana materiałami ikonograficznymi — zdjęciami dokumentującymi dokonania zawodowe i życie prywatne, wycinkami z prasy, szkicami oraz rysunkami i planami architektonicznymi, ale też fotografiami architektury m.in. Zbyszka Siemaszki, Marii Chrząszczowej, Edmunda Kupieckiego oraz portretami z Bielanami w tle autorstwa Ireny Jarosińskiej. Poza tym przygotowana została mapa ze wszystkimi bielańskimi osiedlami mieszkaniowymi, zrealizowanymi przez Piechotków: Bielany I, II, III i IV oraz Słodowiec. Na wystawie znalazły się informacje na temat kompleksowo opracowanej i wdrożonej koncepcji rozbudowy dzielnicy, dzięki której osiedla te stały się przestrzenią przyjazną jej mieszkańcom i zaspokajającą ich różnorodne potrzeby. Dzięki archiwalnym zdjęciom można porównać, jak wyglądały kiedyś osiedla Piechotków i przestrzeń wokół nich, a jak teraz. Jest to jednocześnie prezentacja zmian, jakie zachodziły w polskim powojennym budownictwie mieszkalnym.
Maria Huber urodziła się w 1920 roku, jej przyszły mąż Kazimierz Maciej Piechotka rok wcześniej. Poznali się w czasie okupacji niemieckiej w trakcie tajnych studiów na Wydziale Architektury w Warszawie, które ukończyli dopiero po wojnie, a pobrali się w trakcie powstania warszawskiego. W tym czasie Kazimierz służył w plutonie „Agaton” batalionu „Pięść”, a Maria była łączniczką. Po upadku powstania trafili do obozu jenieckiego w Niemczech. W 1948 roku założyli spółkę i początkowo pracowali przy odbudowie warszawskich zabytków — między innymi budynku dla Centrali Przemysłu Muzycznego przy ulicy Podwale i katedry warszawskiej, we współpracy z prof. Janem Zachwatowiczem. Od 1951 roku projektowali budynki mieszkalne i użyteczności publicznej. Wspólnie opracowali też w latach 60. otwarty system wielkopłytowy W-70 pozwalający na dużą swobodę kształtowania budynków o różnych formach architektonicznych. W latach 70. analogiczny system opracowali dla Algierii. Przez wiele lat zajmowali się też badaniami nad żydowską architekturą, dokumentując historię bóżnic drewnianych i murowanych z terenów dawnej Rzeczypospolitej. Wspólnie opracowywali projekty architektoniczne i urbanistyczne, pisali artykuły i książki. Otrzymali wiele nagród państwowych.
Fot. Radek Zawadzki/DSH
W swoich realizacjach dużą wagę przywiązywali do aranżowania przestrzeni publicznej jak skwery i place zabaw oraz parki, nawiązując do tradycji budownictwa socjalnego z okresu międzywojennego. Zabiegali o funkcjonalność i minimalizm swoich projektów — „budynki stawiano wówczas z cegły albo pustaków w bardzo niechlujny sposób. Nie było fachowych murarzy [...]. Wymyśliliśmy z mężem, że ściany zewnętrzne będą murowane z białej cegły silikatowej, a okna osadzane w prefabrykowanych ramkach z betonu. Tynkowanie elewacji nie było już potrzebne” — mówiła Maria Piechotkowa na temat projektu bielańskich osiedli. Tak zrealizowane kameralne osiedle Skalbmierska z 1956/57 roku było pierwszym niesocrealistycznym zespołem mieszkaniowym w Warszawie. Pisano o nim w prasie, przywożono tam zagraniczne delegacje, chwaląc się nowoczesną, przyjazną architekturą i urbanistyką. Maria i Kazimierz M. Piechotkowie dostali za to osiedle pierwszą „odwilżową” nagrodę Miasta Stołecznego Warszawy.
Sama dzielnica nie była tylko miejscem pracy Piechotków, ale również ich życia. W 1954 roku wraz z dziećmi zamieszkali przy ulicy Lisowskiej, a od 1962 w jednorodzinnym domu przy Kleczewskiej na zaprojektowanym przez siebie osiedlu spółdzielczym.
Fot. Radek Zawadzki/DSH
„Zafrapowała mnie ta rzadka w Warszawie ciągłość, jedność miejsca pracy i życia. Wybudowane przez nich na Bielanach osiedla (dziś niestety nie zawsze w dobrej kondycji) nie są miejscem anonimowym. Powszechnie funkcjonuje tu nieoficjalna nazwa Piechotkowo. Ludzie wiedzą, kto wybudował ich domy, często znają z widzenia panią Marię, [...] działa profil Piechotkowo, aktywizujący mieszkańców bielańskich osiedli i przypominający o dokonaniach ich twórców. Wszystko to wydaje mi się niezwykłe i zasługujące na większy zasięg niż tylko dzielnicowy” — mówi Katarzyna Madoń-Mitzner, autorka wystawy oraz redaktorka książki „Maria i Kazimierz Piechotkowie. Wspomnienia architektów”.
Wystawa „Maria Piechotkowa — sto lat” to okazja do zapoznania się z działalnością tych wybitnych warszawskich architektów. Wystawa została przygotowana na zlecenie Urzędu Dzielnicy Bielany, który ją wyprodukował w ramach obchodów Jubileuszu 100. urodzin Marii Piechotkowej. Na początku przyszłego roku Dom Spotkań z Historią zaprezentuje książkę „Maria i Kazimierz Piechotkowie. Wspomnienia architektów”.
Dom Spotkań z Historią przygotował też bezpłatnie dostępną broszurę na ten temat życia i działalności Marii Piechotkowej, którą można znaleźć tutaj.
Opracowanie: Katarzyna Madoń-Mitzner (DSH)
Współpraca: Iwona Makowska (DSH), Anna Piłat (DSH)
Koordynacja produkcji: Zofia Zakrzewska
Projekt i skład: to/studio
Korekta: Magda Szymańska
Przygotowanie zdjęć do druku: Zbyszek Kordys
Konsultacja: Michał Piechotka
