Macierzyństwo znajduje się w centrum debaty publicznej i regulacji prawnych. Buduje się wokół niego tożsamości kulturowe i narodowe. Jednak czy bycie matką musi wiązać się z przyjmowaniem cech „Matki Polki” albo próbą ich odrzucenia? Jakie obowiązki i powinności, a jaką nobilitację i władzę daje rodzicielstwo? W piątym spotkaniu z cyklu „Kobiety. Nasza historia” Anna Czerwińska porozmawia z historyczką dr hab. Barbarą Klich-Kluczewską oraz pisarką dr Sylwią Chutnik o tym, jak postrzeganie macierzyństwa zmieniało się na przestrzeni lat. Emisja nagrania na Facebooku i YouTubie Domu Spotkań z Historią.
Fundacja MaMa w 2009 roku opracowała listę prac domowych wykonywanych przez matki — znalazło się na niej ponad 250 czynności. W zdecydowanej większości gospodarstw domowych to na kobietach spoczywa codzienne dbanie o dom i dzieci. Poświęcają na to około 160 godzin miesięcznie. Właśnie dlatego domowy „drugi etat” jest tak trafnym określeniem. Badania nie pozostawiają złudzeń, że ponad półtora miliona polskich kobiet to pełnoetatowe matki, gospodynie domowe i opiekunki.
Wywodząca się z kultury szlacheckiej figura „Matki Polki” została wzmocniona w okresie utraty niepodległości przez Polskę. Był to wzór bohaterki i postaci heroicznej, która miała być strażniczką ojczystego języka, tradycji i wartości narodowych. W okresie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej — w której równouprawnienie było celem i zadaniem państwa — sytuacja trochę się zmieniła. Kobiety zachęcano do aktywności zawodowej i organizowano placówki opiekuńcze. Rok 1989 uruchomił kolejne zmiany. Zlikwidowano wiele żłobków i przedszkoli, a także zamykano zakłady przemysłu lekkiego, w których pracowały kobiety. Wprowadzono także ustawę de facto zakazującą aborcji. Jednocześnie lansowano nowy model kobiecości. Bizneswoman i superkobieta miała idealnie wyglądać i robić interesy. Rzeczywistość była jednak inna. Bezrobocie wśród kobiet rosło, a jedyną formą aktywizacji zawodowej było zakładanie własnej działalności gospodarczej.
Współcześnie wydawanych jest mnóstwo książek, opracowań oraz analiz na temat mitu „Matki Polki”. Takim przykładem jest „Pożegnanie z Matką Polką? Dyskursy, praktyki i reprezentacje macierzyństwa we współczesnej Polsce” (2012) pod redakcją Renaty Hryciuk i Elżbiety Korolczuk. Coraz głośniej wybrzmiewają postulaty związane z nieodpłatną pracą kobiet, opieką nad osobami z niepełnosprawnością, alimentami i samodzielnym rodzicielstwem. Ostatnich kilka lat z całą pewnością pokazuje, że macierzyństwo i prawa kobiet nadal są emocjonującą i ważną częścią debaty publicznej w Polsce i na świecie.
W rozmowie o tym, czego uczy historia macierzyństwa, wezmą udział:
Barbara Klich-Kluczewska — doktora habilitowana i historyczka. Pracuje w Zakładzie Antropologii Historycznej Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się dziejami polskiego powojennego społeczeństwa w ujęciu kulturowym, w szczególności historią rodziny i życia prywatnego. Jest, między innymi, autorką książki „Rodzina, tabu i komunizm w Polsce: 1956-1989 (2015) i współautorką publikacji „Kobiety w Polsce, 1945–1989: Nowoczesność — równouprawnienie — komunizm” (2020)
Sylwia Chutnik — doktora nauk humanistycznych, kulturoznawczyni i pisarka. Założycielka i prezeska Fundacji MaMa, czyli pierwszej feministycznej organizacji zajmującej się problemami matek. Jest felietonistką „Polityki”, „Pani”, „Wysokich Obcasów” czy „Gazety Stołecznej”. Jej teksty ukazały się w licznych opracowaniach i książkach zbiorowych. Jest, między innymi, autorką książki „Kieszonkowy atlas kobiet” (2008) czy „Cwaniary” (2012).
Spotkanie poprowadzi Anna Czerwińska — autorka cyklu „Kobiety. Nasza historia”. Działaczka na rzecz praw kobiet, ekspertka równościowa i kuratorka „Wirtualnego Muzeum Historii Kobiet” Fundacji Feminoteka. Była współkuratorką wystaw poświęconych historii kobiet, przygotowywanych we współpracy z Domem Spotkań z Historią i Fundacją na rzecz Równości i Emancypacji STER, takich jak „Nasze bojownice. 100-lecie praw wyborczych Polek”, „Radne warszawskie. 100-lecie kobiet w Radzie Miejskiej” czy „Niepokorne 1976-1989”. Wraz z Anną Kotowską (Miasto jest nasze) opracowała kampanię „Ulice dla kobiet”, a przy współpracy z Anną Grzelewską wyreżyserowała film dokumentalny o pierwszej dźwiękowczyni, Halinie Paszkowskiej (Fundacja Szkoła Wajdy).
„Kobiety. Nasza historia”
to cykl spotkań, dyskusji i debaty dotyczący historii kobiet i ich roli w dziejach, inspirowany relacjami biograficznymi z Archiwum Historii Mówionej, najnowszymi książkami i wydarzeniami związanymi z upamiętnianiem kobiet. Opowiemy herstorie sprzed wojny i z okresu powojennego, o Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, rozkwicie „Solidarności”, zmianach w czasie transformacji, rewolucji seksualnej i walkach o własne prawa. W trakcie spotkań będziemy rozmawiać o kobiecych strajkach i buntach, macierzyństwie i służbie, walce o przetrwanie i pracy czy przyjaźni i miłości.
Więcej informacji o cyklu można przeczytać tutaj.
