Przejście do strony głównej serwisu DSH

Malownicze świdermajery, sosnowe lasy, wydmy, rzeki oraz słynne przedwojenne uzdrowiska i pensjonaty. Jednym słowem: letnisko. W ramach wystawy plenerowej pod takim właśnie tytułem wspólnie z Agnieszką Kowalską przypominamy historię najpopularniejszych podwarszawskich miejscowości letniskowych dwudziestolecia międzywojennego na linii otwockiej. Wystawa będzie dostępna na skwerze ks. Jana Twardowskiego przy Krakowskim Przedmieściu od 10 do 31 sierpnia 2023 roku.

Linia otwocka to linia kolejowa, a w zasadzie dwie biegnące równolegle do siebie szeroko- i wąskotorowa. To one spowodowały dynamiczny rozwój tych terenów w pierwszej połowie XX wieku. I to właśnie tu mieszkanki i mieszkańcy Warszawy przyjeżdżali na wypoczynek w sosnowych borach, nad Świdrem i Wisłą, na leczenie chorób płucnych i nerwic.

Otwock ze względu na swój mikroklimat rozwijał się głównie jako uzdrowisko. Już w 1890 roku przy ulicy Otwockiej (obecnie Kościuszki) uruchomiony został zakład kąpielowy, który w 1893 roku funkcjonował pod nazwą „Sanatorium dra Geislera w Otwocku” — „całoroczne, nizinne sanatorium przeciwgruźlicze na poziomie europejskim”. Inne miejscowości, jak Falenica czy Michalin, żyły z letników, którzy wędrowali po lasach, nurtem Świdra, spływali nim kajakami, żeglowali po Wiśle i wypoczywali na rozległych plażach.

Wystawa powstała w 2021 roku, wtedy jej kuratorka i autorka, Agnieszka Kowalska, mówiła: „Szukamy oddechu blisko miasta, kontaktu z przyrodą, ciszy, regeneracji po zmaganiach z wirusem. Stąd nasz pomysł, by właśnie teraz powrócić na linię. Pomoże w tym nietypowy katalog tej wystawy Letnisko. Subiektywny przewodnik po linii otwockiej. A wstępem będzie sama wystawa, na której zobaczycie historię kolei, architektury, najsłynniejsze sanatoria, pensjonaty i wille (i to, co z nich dziś zostało), jak korzystano z przyrody i bawiono się na linii”.

Autorka wystawy ponadto przypomina o żydowskich mieszkańcach i mieszkankach tego wielokulturowego terenu. Przedstawia też kilka rodzin, które zachowały cenne pamiątki z lat 20. i 30., a także opowiada o takich miejscach, jak Sanatorium Wojskowe, pensjonat Gurewicza (obecnie Nowy Gurewicz), otwockie kasyno, Zofiówka, sanatorium Medema czy Różyczka Janusza Korczaka. Zwiedzający dowiedzą się, czym żyli letnicy i kuracjusze, zobaczą piękne świdermajerowe domy i poznają ich historie oraz poczują klimat przedwojennego letniska. Ekspozycja składa się z ówczesnych plakatów i grafik, archiwalnych i współczesnych fotografii oraz zdjęć z rodzinnych albumów, fragmentów wspomnień i artykułów prasowych. Całość dopełnia kalendarium z najważniejszymi dla linii otwockiej datami.

Wystawie towarzyszy książka Letnisko. Subiektywny przewodnik po linii otwockiej. Zachęcamy też do obejrzenia cyklu online o linii otwockiej:
Kuratorką wystawy i autorką przewodnika jest Agnieszka Kowalska — dziennikarka i historyczka sztuki. Przez 15 lat pracowała w „Gazecie Wyborczej”, a obecnie jest redaktorką naczelną serwisu Warszawawarsaw.com. Opracowała alternatywne przewodniki po Warszawie z cyklu „Zrób to w Warszawie!” i „Warszawa Warsaw” oraz książki dla dzieci „Hej, Szprotka!”. Jest mieszkanką Falenicy, ogrodniczką-amatorką i miłośniczka psów.

Kuratorka: Agnieszka Kowalska
Projekt graficzny: Jakub Pionty (pionty.com)
Koordynatorka projektu: Barbara Roszuk-Galus
Produkcja: Jerzy Tarłowski
Redakcja i korekta: Joanna Dąbrowska-Resiak
Tłumaczenie na język angielski: Monika Grzelak
Organizator: Dom Spotkań z Historią