Przejście do strony głównej serwisu DSH

Rozszerzone i poprawione wydanie we wznowionej serii „Żydzi polscy” Ośrodka KARTA  i Domu Spotkań z Historią. Wspomnienia Henryka Schönkera są zapisem osobistej historii żydowskiego chłopca, który ocalał z Holokaustu. Opowieść rozgrywa się kolejno w Oświęcimiu, Krakowie, Wieliczce, Tarnowie, Bochni, obozie Bergen-Belsen... Wojenne losy autora i jego rodziny to seria cudownych przypadków, ale także pełna determinacji i woli życia walka o przetrwanie. Henryk Schönker opisuje niezwykłe wydarzenia, które pozwalają im wymknąć się śmierci oraz barwne postacie ważne w jego duchowym świecie. Poruszające sceny ukazują skrajnie różne postawy Polaków wobec Żydów. Opisana we wspomnieniach szansa oficjalnej masowej emigracji Żydów z Oświęcimia do Palestyny to wciąż mało znany wątek historii Holokaustu. Autor opiera  się tutaj na relacjach swego ojca, malarza Leona Schönkera, ostatniego przewodniczącego Gminy Żydowskiej w Oświęcimiu, który pragnął przekazać potomnym, że miasto to nie musiało stać się symbolem Zagłady. Wspomnienia uzupełnia bogaty wybór zdjęć rodzinnych Henryka Schönkera, widoków miejsc opisywanych w tekście oraz reprodukcji obrazów namalowanych przez autora, dla których bezpośrednią inspiracją były jego wojenne losy. W 2006 Autor otrzymał za "Dotknięcie anioła" (poprzednie wydanie) Nagrodę Historyczną Polityki. Członek jury, Marian Turski w artykule Dobra Pamięć („Polityka” nr 49 z 9.12.2006) pisał: „Jest coś niesłychanie optymistycznego w tym pasjonującym pamiętniku. Hannah Arendt wprowadziła w obieg pojęcie banalności zła. Wspomnienia Schönkera dowodzą niebanalności dobra. Bo Schönker – poza podłościami – odnotowuje wszelkie postawy dobra, życzliwości, uczynności, ofiarności…” . Książka wyszła w serii wydawniczej Ośrodka KARTA, współwydawcą pozycji jest Dom Spotkań z Historią. Partnerem wydania jest Fundusz Pamięci im. Tadzia Kolskiego. Patronat medialny objęły: Forum Żydów Polskich, Rzeczpospolita, PAP, portal O.pl, Stosunki Międzynarodowe, Nowa Europa Wschodnia. Henryk Schönker urodził się w 1931 roku w Krakowie w rodzinie artysty malarza Leona Schönkera. W 1937 roku z rodziną przeniósł się do Oświęcimia. Po wojnie ukończył Politechnikę Krakowską. W roku 1955 roku wyjechał wraz z rodziną do Wiednia, skąd w 1961 roku wyemigrował do Izraela. Pracował aż do emerytury w izraelskim przemyśle lotniczym. Jego żona Helena pochodzi z okolic Radomia. Mieszkają w Tel Awiwie, mają trzy córki i dziesięcioro wnucząt. Od 1979 roku maluje obrazy. W 2001 roku spisał swoje wspomnienia, które zostały wydane przez Ośrodek KARTA w 2005 roku. Za Dotknięcie anioła otrzymał Nagrodę Historyczną „Polityki” 2006.

Poniżej fragment aneksu dr. Artura Szyndlera Centrum Żydowskiego w Oświęcimiu, odnoszący się do wątku z książki, poświęconego szansie na masową emigrację Żydów z terenów okupowanych przez III Rzeszę.

Historia jednej z podejmowanych na początku II wojny światowej prób ratowania Żydów, którzy znaleźli się pod niemiecką okupacją, w przemianowanym na Auschwitz – Oświęcimiu, została po raz pierwszy opublikowana w 1977 roku przez Leona Schönkera w Sefer Oshpitsin. Oświęcim–Auschwitz Memorial Book, księdze pamięci oświęcimskich Żydów. O wspomnianych wydarzeniach stało się jednak głośno dopiero w 2005 roku, kiedy po raz pierwszy ukazały się drukiem wspomnienia syna Leona – Henryka, zatytułowane Dotknięcie anioła. Były to najbardziej intrygujące elementy tych niezwykłych wspomnień i jednocześnie budzące najwięcej kontrowersji w gronie historyków. Wątpliwości dotyczyły dwóch najistotniejszych wątków całej historii, a mianowicie istnienia w Oświęcimiu Biura Emigracyjnego oraz wizyty – pod przewodnictwem Leona Schönkera – delegacji żydowskich Rad Starszych z terenu rejencji katowickiej w Berlinie i prowadzenia przez nią rozmów, m.in. z samym Adolfem Eichmannem, na temat planowanej emigracji Żydów. Teza o prawdziwości tych wątków opierała się jedynie na wspomnieniach Henryka Schönkera, który – w tej części – swoją książkę oparł na relacji ojca. Nie udało się wówczas znaleźć żadnego innego potwierdzenia opowiedzianych wydarzeń. Latem 2008, podczas kwerendy w jerozolimskim archiwum American Jewish Joint Distribution Committee, natknąłem się na dwa zdumiewające dokumenty. (...). Dokumenty zostały sporządzone w języku angielskim i są tłumaczeniami – najprawdopodobniej z języka niemieckiego – oryginalnych listów, które dotarły do siedziby amerykańskiego Jointu 30 stycznia 1940. Autorem pierwszego z dokumentów jest Leon Schönker, przewodniczący Żydowskiej Rady Starszych w Oświęcimiu, stojący na czele delegacji przedstawicieli żydowskich Rad Starszych z terenu rejencji katowickiej. Pismo zostało skierowane do Kurta Lischki. Dokument zawiera szczegółowy plan, w oparciu o który miałaby się odbyć masowa emigracja z terenów okupowanych przez III Rzeszę. Drugi z dokumentów został natomiast wysłany do biura Jointu w Amsterdamie, a jego nadawcą była Żydowska Rada Starszych w Oświęcimiu. Zarówno charakter dokumentu, jak i zawarte w nim informacje stanowią część wspomnianego powyżej planu. Gdyby został on zrealizowany, tylko w początkowym etapie przyniósłby ratunek przed zbliżającą się katastrofą ponad 60.000 polskich Żydów. Wówczas wydawało się, że odnalezione przeze mnie w 2008 roku dokumenty to pierwsze i jedyne jak dotąd dowody potwierdzające ostatecznie sprawę nieudanej emigracji Żydów polskich z terenu rejencji katowickiej. Krótko potem dr Aleksandra Namysło zwróciła moją uwagę na wydaną w roku 2007 w Nowym Jorku pracę Saula Friedländera, wskazując, że autor wspomina o działalności Biura Emigracyjnego w Oświęcimiu. (...). W pełnej wersji tekstu, opublikowanej w "Dotknięciu anioła", można zapoznać się z tłumaczeniem dwóch, najistotniejszych z opisywanych w aneksie dokumentów i krytycznymi komentarzami dr. Artura Szyndlera. W Księgarni XX wieku jest dostępna również książka Henryka Schönkera Szeptane słowa. Nauki Zagłady i Cierpienia.