W niedzielę, 27 listopada, w Bibliotece Narodowej w Warszawie została przyznana Nagroda Historyczna m.st. Warszawy im. Kazimierza Moczarskiego. Spośród dziesięciu nominacji tegoroczną Nagrodę Historyczną m.st. Warszawy im. Kazimierza Moczarskiego jury pod przewodnictwem prof. Andrzeja Friszkego przyznało książce „Był dwór, nie ma dworu. Reforma rolna w Polsce” autorstwa Anny Wylegały.
– Otrzymaliśmy książkę, która bardzo wiele nam mówi o społeczeństwie polskim na przełomie wojny i powstawania Polski Ludowej – mówił w laudacji prof. Andrzej Friszke, przewodniczący jury. – Książkę, która jest bardzo oryginalną diagnozą sytuacji ówczesnej i wskazuje na jej konsekwencje w formowaniu się nowoczesnego społeczeństwa polskiego także w latach, i może dziesięcioleciach, następnych.
Socjolożka Anna Wylegała opisała skonfiskowanie ziemi kilkunastu tysiącom ziemian i sprzedanie jej ponad milionowi bezrolnych i małorolnych chłopów. Powojenna władza rozdzieliła w ten sposób ponad sześć milionów hektarów. Starał się w ten sposób zbudować masowe poparcie dla nowego porządku politycznego, ale równocześnie rozwiązała problem braku ziemi, o którym polskie społeczeństwo dyskutowało od kilku dziesięcioleci. Autorka opisała losy właścicieli majątków na Kielecczyźnie i mieszkańców okolicznych wsi. Pokazała, jak przebieg rewolucji społecznej – pozbawienie własności jednych i przekazanie jej komuś innemu – był zdeterminowany przez lokalny kontekst i indywidualne stosunki między członkami wiejskich społeczności. Książka jest więc nie tylko mikrohistorycznym studium przebiegu reformy, ale także opowiada o społecznych relacjach na wsi u zarania PRL. Autorka dzięki przeprowadzonym wywiadom przybliżyła ten proces, który okazał się bardziej niejednoznaczny, niż chciała ujawnić ówczesna propaganda. To opowieść o niejednoznacznej pamięci o reformie rolnej, która jest przechowywana w rodzinnych opowieściach z pokolenia na pokolenia.
Fot. Mateusz Grochocki / DSH
Zwyciężczyni otrzymała statuetkę – replikę temperówki patrona nagrody - oraz 50 tys. zł. Wydawcą książki jest Wydawnictwo Czarne.
NAGRODA MŁODZIEŻOWYCH KLUBÓW HISTORYCZNYCH
W tym roku Ołówek, nagrodę przyznawaną przez Młodzieżowe Kluby Historyczne im. Kazimierza Moczarskiego, otrzymała
Katarzyna Surmiak-Domańska, autorka książki „Czystka”.
Młodzieżowe Kluby Historyczne im. Kazimierza Moczarskiego działają w 12 szkołach średnich m.in. w Warszawie, Łodzi czy Krośnie. Ich członkowie i członkinie czytają zgłoszone do konkursu książki i wybierają własnego – niezależnie od jury – laureata lub laureatkę.
Katarzyna Surmiak-Domańska. Fot. Mateusz Grochocki / DSH
„Czystka” to pisana z reporterską wnikliwością rodzinna saga, śledztwo genealogiczne prowadzone z dystansem niepozbawionym czułości, badanie historii rodziny na podstawie skrawków i analogii. Z zachowanych listów, zamazanych wspomnień, ale także przemilczeń i niedopowiedzeń wyłania się stopniowo obraz wiejskiego życia na Kresach – od pozornej idylli przedwojennej wielokulturowości, przez grozę wojny i horror rzezi wołyńsko-galicyjskiej, po zagładę tamtego świata, wysiedlenia, zajmowanie domów po Niemcach i próby budowania wszystkiego od początku. Nie brakuje tu postaci drugoplanowych – poza najbliższą rodziną pojawiają się także ciotka pracująca jako służąca we Francji, wuj z Ameryki i liczni krewni. Ich obecność to tło barwne i nieodzowne, by obraz stał się kompletny, a przeszłość odzyskana.
DOTYCHCZASOWI LAUREACI NAGRODY
Laureatami nagrody byli wybitni autorzy: Gunnar S. Paulsson, „Utajone miasto. Żydzi po aryjskiej stronie Warszawy (1940–1945)”, Bogdan Gadomski, „Biografia agenta. Józef-Josek Mützenmacher (1903–1947)”, Andrzej Friszke, „Anatomia buntu. Kuroń, Modzelewski i komandosi”, Timothy Snyder, „Skrwawione ziemie. Europa między Hitlerem a Stalinem”, Marcin Zaremba, „Wielka trwoga. Polska 1944–1947. Ludowa reakcja na kryzys”, Karol Modzelewski, „Zajeździmy kobyłę historii. Wyznania poobijanego jeźdźca”, Alexandra Richie, „Warszawa 1944. Tragiczne powstanie”, Andrzej Nowak, „Pierwsza zdrada Zachodu. 1920 – zapomniany appeasement”, Agata Zysiak, „Punkty za pochodzenie. Powojenna modernizacja i uniwersytet w robotniczym mieście”, Jerzy Kochanowski, „Rewolucja międzypaździernikowa. Polska 1956–1957”, Olga Linkiewicz, „Lokalność i nacjonalizm. Społeczności wiejskie w Galicji Wschodniej w dwudziestoleciu międzywojennym”, Mariusz Mazur za „Antykomunistycznego podziemia portret zbiorowy 1945–1956. Aspekty mentalno-psychologiczne”, a w ubiegłym roku Grzegorz Piątek za książkę „Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944–1949”.
SKŁAD JURY
Andrzej Friszke (przewodniczący), Antoni Dudek, Dobrochna Kałwa, Barbara Klich-Kluczewska, Jan Kofman, Andrzej Kunert, Anna Landau-Czajka, Tomasz Łubieński, Anna Machcewicz, Tomasz Makowski, Małgorzata Szejnert, Andrzej Wielowieyski.
KAZIMIERZ MOCZARSKI – PATRON NAGRODY
Kazimierz Moczarski, dziennikarz i prawnik, demokrata i społecznik, żołnierz Armii Krajowej, po wojnie przez 11 lat więziony przez komunistów, jest autorem „Rozmów z katem” – niezwykłego zapisu rozmów z Jürgenem Stroopem, likwidatorem warszawskiego getta, z którym dzielił jedną celę więzienia na warszawskim Mokotowie. Biografia, postawa i twórczość sprawiają, że Kazimierz Moczarski to doskonały patron dla nagrody honorującej najlepsze książki historyczne, które zmieniają nasz sposób myślenia o przeszłości i nas samych.
Więcej informacji o tegorocznej nagrodzie oraz laudację prof. Andrzeja Friszkego przeczytacie w Gazecie Wyborczej.
Fundator i organizator: Miasto Stołeczne Warszawa
Współorganizatorzy: Dom Spotkań z Historią, Fundacja im. Kazimierza i Zofii Moczarskich
Patron medialny: Gazeta Wyborcza
Partnerzy: Biblioteka Narodowa, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie
