W roku 2015 tytuł „Sprawiedliwego” przyznany został: Petrowi Hryhorence (1907-1987) – „generałowi sowieckiej armii, który w pełni kariery odrzucił system i swą w nim rolę, stając po stronie prześladowanych w tym wydziedziczonych Tatarów”, Nelsonowi Mandeli (1918-2013) – „przeciwnikowi apartheidu, wolnemu od nienawiści i odwetu, który przeprowadził RPA ze stanu wojny domowej do obywatelskiej wolności” i Hasanowi Mazharowi – „gubernatorowi Ankary, który wbrew zbrodniom władz i społecznemu na nie przyzwoleniu, odmówił udziału w ludobójstwie tureckich Ormian (1915-1917)” (z uzasadnienia Komitetu Ogrodu Sprawiedliwych). Nazwiska Sprawiedliwych zostały ogłozone na Gali 6 marca w Muzeum Historii Żydów Polskich.
Biogramy Sprawiedliwych znajdują się w pliku do pobrania (poniżej).
27 kwietnia w Ogrodzie Sprawiedliwych na skwerze gen. Jana Jura-Gorzechowskiego posadziliśmy drzewka i odsłoniliśmy kamienie poświęcone Petrowi Hryhorence, Hasanowi Mazharowi i Nelsonowo Mandeli. Kamień poświęcony Hasanowi Mazharowi odsłonił Edward Mier-Jędrzejowicz. Mier-Jędrzejowicz z pochodzenia Ormianin, jest przedstawicielem mniejszości ormiańskiej w Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych, od lat współpracuje ze stowarzyszeniami Armenian General Benevolent Union Europe oraz Fundacją Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich, zajmuje się pomoca charytatywnej dla uchodźców ormiańskich. Obelisk Petra Hryhorenki odsłoniła Masza Makarowa, dziennikarka i założycielka Komitetu „Za wolną Rosję!” skupiającego Rosjan, mieszkających w Polsce, którym bliskie są wartości demokratyczne oraz Polaków solidarnych z demokratyczną opozycją rosyjską. Organizatorka akcji protestacyjnych przeciwko aneksji Krymu, agresji rosyjskiej na Ukrainie oraz represjom politycznym w Rosji, a także akcji solidarności z demokratami rosyjskimi. O Nelsonie Mandeli powiedział kilka słów Mamadou Diouf, wokalista, dziennikarz i działacz społeczny, związany z fundacją Afryka Inaczej, współtwórca Afryka.org – portalu działającego na rzecz poprawy wizerunku Afryki, korespondent portalu Kontynent Warszawa-Warszawa Wielu Kultur.
Uroczystość uświetnił plenerowy koncert jazzowy w wykonaniu Gaetano Liguoriego.
Europejski Dzień Pamięci o Sprawiedliwych ustanowiony został przez Parlament Europejski w maju 2012 roku z inicjatywy działającego we Włoszech Komitetu Światowego Ogrodu Sprawiedliwych (GARIWO). Sygnatariuszem apelu w tej sprawie był Dom Spotkań z Historią. Data – 6 marca – nie jest przypadkowa, tego dnia zmarł Mosze Bejski (urodzony w Działoszycach, niedaleko Krakowa) – inicjator Ogrodów Sprawiedliwych w Jerozolimie oraz współtwórca definicji „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”. Pojęcie Sprawiedliwego, które użyte zostało po raz pierwszy w Memoriale Yad Vashem, dziś ma charakter uniwersalny. Tytuł ten służyć ma upamiętnieniu nie tylko uznanych przez Yad Vashem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, ale wszystkich, którzy w obliczu totalitaryzmu i ludobójstwa mieli odwagę bronić godności człowieka, pomagać ofiarom czy występować w obronie prawdy.
Dom Spotkań z Historią co roku ogłasza trzy sylwetki Sprawiedliwych. Kandydaturę może zgłosić każdy. Wyboru ze zgłoszonych osób dokonuje w głosowaniu Komitet Ogrodu Sprawiedliwych. W skład Komitetu wchodzą wybitni przedstawiciele dyplomacji, kultury i administracji publicznej. Pierwszym przewodniczącym Komitetu był Premier Tadeusz Mazowiecki. Po jego śmierci obowiązki przewodniczącego przejął Zbigniew Gluza, prezes Fundacji Ośrodka KARTA i redaktor naczelny kwartalnika „Karta”. Tytułem Sprawiedliwy można uhonorować jedynie osoby nieżyjące.
Miejscem upamiętnienia Sprawiedliwych w Warszawie jest otwarty 5 czerwca 2014 Ogród Sprawiedliwych przy muranowskim skwerze im. Generała Jana Jura-Gorzechowskiego. Na skwerze co roku sadzone są drzewa, poświęcone pamięci Sprawiedliwych. Obok drzew wmurowywane są pamiątkowe kamienie z imieniem i nazwiskiem, latami życia oraz krótką inskrypcją uzasadniającą wybór. Dzisiaj w Ogrodzie Sprawiedliwych w Warszawie drzewa pamięci wraz z granitowymi obeliskami posiadają: Jan Karski, Marek Edelman, Tadeusz Mazowiecki, Anna Politkowska, Magdalena Grodzka-Gużkowska oraz Antonia Locetelli.
Więcej informacji na
www.sprawiedliwi.dsh.waw.pl
Organizatorzy: Dom Spotkań z Historią, Muzeum Historii Polski, Urząd Dzielnicy Wola; partnerzy: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Komitet Światowego Ogrodu Sprawiedliwych (GARIWO).
Patroni medialni: Gazeta Stołeczna, Gazeta.pl Warszawa, TOK FM, Dzieje.pl.
