W 40. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego stołeczne instytucje przygotowały aplikacje, wystawy, koncerty, spektakle i spacery historyczne. Opowiadają o dramatycznych wydarzeniach 1981 roku i stanie wyjątkowej codzienności w tamtym okresie.
Dom Spotkań z Historią przygotował nową odsłonę aplikacji „Wasza Warszawa”, dzięki której można odkrywać Warszawę z czasu stanu wojennego i lepiej wyobrazić sobie codzienne w niej życie. Wspomnienia świadków i świadkiń tamtych wydarzeń będzie można poznać w serwisie relacjebiograficzne.pl oraz — artystycznie przetworzone — w spektaklu „Story Lab. Stan wojenny 1981” w reżyserii Wojciecha Farugi. Na warszawianki i warszawiaków czekają spacery po Warszawie stanu wojennego, spotkania z Anną Bohdziewicz i Igorem Rakowskim-Kłosem, a także wystawa „Kiedy tarczą był śmiech” przygotowana przez Muzeum Karykatury. Warszawskie obchody rocznicy wprowadzenia stanu wojennego uświetni także występ białoruskiego Volnego Choru i specjalny pokaz filmu o śmierci Grzegorza Przemyka.
Wstęp na wszystkie wydarzenia jest bezpłatny i bez zapisów, które obowiązują tylko na spacery i pokaz filmowy. Liczba miejsc w Domu Spotkań z Historią jest ograniczona do 25 osób. Prosimy o zachowanie dystansu oraz zakrywanie nosa i ust.
„Wspomnienia z okresu stanu wojennego dla większości z nas są dramatyczne, podniosłe, pełne emocji, ale niektórzy z nas wracają pamięcią do codziennych drobiazgów. Dzięki opowiadaniom ludzi pamiętających ten czas, młodsze pokolenia mogą dowiedzieć się, jak wyglądało wtedy życie. Czterdzieści lat po tamtym grudniu mamy okazję z pewnym dystansem spojrzeć na to, co wydarzyło się w naszym kraju i w naszych domach. Myślimy także o ludziach, którzy wtedy, mimo trudnej rzeczywistości, starali się po prostu normalnie żyć, podtrzymywać na duchu swoje rodziny i nie tracić nadziei, że Polska będzie wolna i demokratyczna. Dlatego zachęcam warszawianki i warszawiaków do udziału w wydarzeniach przygotowanych przez stołeczne instytucje kultury z okazji 40. rocznicy stanu wojennego” — mówi Rafał Trzaskowski, prezydent m. st. Warszawy.
Możliwość spojrzenia na czas stanu wojennego z perspektywy, która jest bliższa codzienności, jednak z pełną świadomością znaczenia tamtych wydarzeń dla historii kraju — tak można opisać tegoroczne obchody rocznicy. „Dlatego tak ważny jest wielogłos wspomnień i indywidualnych spojrzeń: od relacji opozycjonistów przez opowieści zwykłych ludzi aż do świadectw osób, które stanęły po stronie władzy lub po prostu starały się żyć własnym życiem” — mówi Piotr Jakubowski, dyrektor Domu Spotkań z Historią.
W 40. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego m. st. Warszawa wspólnie z Naczelną Radą Adwokacką rozpoczyna kampanię społeczno-edukacyjną — „Bohaterowie Naszych Wolności”. W jej ramach 13 grudnia w Kinotece o godzinie 18:00 odbędzie specjalny pokaz filmu w reżyserii Jana P. Matuszyńskiego „Żeby nie było śladów”, który został zrealizowany na podstawie reportażu Cezarego Łazarewicza pod tym samym tytułem. Pokaz poprzedzi debata, którą poprowadzi dziennikarka Magdalena Rigamonti. Wezmą w niej udział Cezary Łazarewicz — laureat nagrody Nike, adw. Przemysław Rosati — prezes Naczelnej Rady Adwokackiej oraz Jarosław Włodarczyk — dziennikarz i sekretarz generalny International Association of Press Clubs. Tematem rozmowy będzie przedstawienie punktów widzenia trzech środowisk dziennikarzy, adwokatów i twórców stających w obronie wolności i praw człowieka, szczególnie w miejscach, gdzie te wartości są zagrożone.
„Pytamy o cenę buntu przeciwko władzy. Czy sprzeciw ma sens? Dlaczego populistyczne poglądy mają taką popularność? Jak edukować o prawach człowieka?” — zapowiada Aldona Machnowska-Góra, wiceprezydentka Warszawy. „Celem kampanii jest uświadomienie konsekwencji wynikających z funkcjonowania autorytarnego systemu, w którym wszystkie instytucje, w tym w szczególności wymiar sprawiedliwości, podlegają woli politycznej jednej partii” — dodaje.
Wasza Warszawa — przenieś się do Warszawy stanu wojennego | premiera aplikacji
12.12, niedziela | 12:00 | Dom Spotkań z Historią
Nowa odsłona aplikacji „Wasza Warszawa” pozwala poznawać Warszawę w trakcie stanu wojennego. Nagradzana aplikacja została uzupełniona o dziesiątki miejsc, zdjęć i faktów, które można odkrywać spacerując z telefonem w ręku lub na spokojnie — w domowym zaciszu. Jest też możliwość sprawdzenia swojej wiedzy o stanie wojennym i Warszawie!
Jak zauważa Agnieszka Tomasińska, koordynatorka projektu „Wasza Warszawa”: „Taka aplikacja daje bardzo unikatową perspektywę. Pozwala rozglądać się po współczesnej stolicy, być we własnej codzienności i jednocześnie zderzać ją z historią, widzieć, co działo się w danym miejscu w trakcie stanu wojennego, ale też nadawać codziennie mijanym miejscom nowe znaczenia”.
Aplikacja jest dostępna w sklepach App Store i Google Play.
Spacer z termosem i aplikacją
12.12, niedziela | 12:15 | obowiązują zapisy
13.12, poniedziałek | 18:00 | obowiązują zapisy
Dom Spotkań z Historią nie tylko zachęca do samodzielnego eksplorowana Warszawy, lecz także zaprasza na dwa spacery ze znawczynią stolicy — Hanką Warszawianką! Uczestniczki i uczestnicy — uzbrojeni w aplikację „Wasza Warszawa” i termosy z ciepłą herbatą — pójdą w grudniowy dzień, by poznać swoje miasto od strony, jakiej od kilkudziesięciu lat nikt nie widział: z koksownikami i żołnierzami wśród zasp, armatkami wodnymi na Placu Zamkowym, kolejkami i kartkami… Może też dowiedzą się jak „zgubić ogon” i gdzie mieściła się jedna z dziesiątek podziemnych drukarni? Dla miłośników spacerów czeka też tradycyjna papierowa mapa z proponowaną trasą spaceru, który prowadzi przez warszawskie miejsca związane ze stanem wojennym.
Posłuchaj tych, którzy tam byli
Nic tak nie przybliża codzienności, jak relacje z pierwszej ręki. Archiwum Historii Mówionej przygotowało zbiór wspomnień świadkiń i świadków historii, którzy opowiadają o osobistych doświadczeniach z czasu stanu wojennego. Od 11 grudnia w serwisie relacjebiograficzne.pl będzie można wysłuchać wspomnień Chrisa Niedenthala, Jana Lityńskiego, Anny Bohdziewicz, Ludwiki Wujec czy Krystyny Starczewskiej, ale też relacji wojskowych, którzy pełnili w tamtym czasie służbę w armii.
Jak mówi Jarosław Pałka, który koordynuje rocznicowy projekt Archiwum Historii Mówionej: „Opowieści świadków historii zawsze otwierają nowe perspektywy na wydarzenia, które znamy z kart podręczników. Myślę, że ten zestaw fragmentów relacji, który prezentujemy w 40. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego, pozwala na głębsze spojrzenie na wydarzenia 1981 roku”.
Volny Chor | koncert
12.12, niedziela | 17:30 | Dom Spotkań z Historią
Volny Chor (Wolny Chór) jest jednym z ważniejszych symboli białoruskiej rewolucji godności, która wybuchła po sfałszowanych wyborach w sierpniu 2020 roku. W gorących dniach protestów chór pojawiał się na ulicach Mińska, aby wspólnie z mieszkańcami i mieszkankami śpiewać białoruskie pieśni i hymny. Mimo represji i wielu zagrożeń — ze względów bezpieczeństwa chórzystki i chórzyści występują w maskach — kontynuuje swoją „muzyczną walkę”. Po serii prześladowań, które nasiliły się na początku 2020 roku, śpiewaczki i śpiewacy przenieśli się do Warszawy, gdzie kontynuują swoją artystyczną i prodemokratyczną działalność. Ich perspektywa oporu przeciwko opresyjnej władzy dopełni wielości spojrzeń na rocznicę stanu wojennego. Może przypominać, że tamte wydarzenia — choć odległe o czterdzieści lat — dla wielu osób brzmią bardzo współcześnie.
Spotkania z Anną Beatą Bohdziewicz i Igorem Rakowskim-Kłosem
Różne perspektywy spojrzenia na stan wojenny przyniosą dwa spotkania, na które zaprasza Dom Spotkań z Historią. Anna Beata Bohdziewicz — znana fotografka i fotoreporterka — opowie o codzienności zapisanej w kadrach jej słynnego „Fotodziennika”. Natomiast Igor Rakowski-Kłos dziennikarz — autor książki „Dzień przed. Czym żyliśmy 12 grudnia 1981 roku” (2021) — porozmawia z Waldemarem Danilewiczem, Anną Lubowską i Chrisem Niedenthalem o tym, jak wyglądała ich codzienność tuż przed wprowadzeniem stanu wojennego.
Kiedy tarczą był śmiech | wystawa Muzeum Karykatury
7–31.12 | Galeria W-Z
Kolejną perspektywę na czas stanu wojennego zaoferuje mieszkankom i mieszkańcom Warszawy Muzeum Karykatury. Na wystawie, którą będzie można oglądać od 7 do 31 grudnia w Galerii W-Z, zaprezentowany zostanie wybór kilkudziesięciu prac polskich rysowników i grafików, który pokazuje jak na ponure i dramatyczne realia stanu wojennego reagowali — niosąc niezbędną dawkę sarkazmu i humoru — artyści i satyrycy.
BOHATEROWIE NASZYCH WOLNOŚCI | „Żeby nie było śladów” | pokaz filmu + debata
13.12, poniedziałek | 18:00 | Kinoteka
Film „Żeby nie było śladów” został zrealizowany na podstawie reportażu Cezarego Łazarewicza pod tym samym tytułem. Pokaz poprzedzi debata, którą poprowadzi dziennikarka Magdalena Rigamonti. Wezmą w niej udział Cezary Łazarewicz — laureat nagrody Nike, adw. Przemysław Rosati — prezes Naczelnej Rady Adwokackiej oraz Jarosław Włodarczyk — dziennikarz i sekretarz generalny International Association of Press Clubs. Tematem rozmowy będzie przedstawienie punktów widzenia trzech środowisk dziennikarzy, adwokatów i twórców stających w obronie wolności i praw człowieka, szczególnie w miejscach, gdzie te wartości są zagrożone. Przed pokazem odbędzie się także rozmowa z reżyserem Janem P. Matuszyńskim.
Do obejrzenia projekcji i uczestnictwa w debacie zachęcamy przede wszystkim młodzież (szczególnie maturzystów), studentów prawa i dziennikarstwa, aplikantów zawodów prawniczych oraz wszystkich zainteresowanych mechanizmami władzy i rolą prawdy w walce o demokrację i wolność. Zastanowimy się wspólnie jak opowiadać o historii, jak edukować w zakresie praw człowieka; czy kultura przez to, że jest nośnikiem emocji lepiej dociera do świadomości obywateli; dlaczego 40 lat po zabójstwie Przemyka wciąż trzeba bronić podstawowych praw takich jak prawo do sprawiedliwego procesu.
Story lab 1981. Stan wojenny | spektakl
18.12, sobota | 18:00 | Dom Spotkań z Historią + online
Na opowieściach świadków bazuje także przygotowany przez Polski Ośrodek ASSITEJ, Teatr Ochoty, Dom Spotkań z Historią oraz Teatr Polski im. Konieczki w Bydgoszczy spektakl „Story lab 1981. Stan wojenny” w reżyserii Wojciecha Farugi. Przedstawienie przygotowali młodzi twórcy i młode twórczynie na podstawie rozmów z osobami, które uczestniczyły w wydarzeniach 1981 roku. Tym razem głos zyskały zwykłe obywatelki i obywatele funkcjonujący „między władzą a opozycją”, a także osoby, które stały po stronie władzy. Rejestrację spektaklu będzie można zobaczyć w Domu Spotkań z Historią i online.
