Osiedle WSM Koło II

Dzisiejszy „Czwartek z odbudową Warszawy” spędzimy razem z Jerzym S. Majewskim na Osiedlu WSM (Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej) Koło II, położonym w dzielnicy Wola, w rejonie ulic Ożarowskiej, al. Prymasa Tysiąclecia, Czorsztyńskiej i Deotymy. Osiedle zostało zaprojektowane przez Helenę i Szymona Syrkusów w 1947 roku i obecnie jest wpisane do rejestru zabytków. Jego architektura nawiązuje do przedwojennego modernizmu i funkcjonalizmu, a budowę zakończono w 1956 roku.

Przyjrzyjmy się biografiom Heleny i Szymona Syrkusów, małżeństwa architektów współpracujących z Biurem Odbudowy Stolicy.

Szymon Syrkus
Urodził się 24 kwietnia 1893 w Warszawie. Studiował w Grazu, na Politechnice Warszawskiej, w krakowskiej ASP i paryskiej École des Beaux-Arts. W 1926 roku współzakładał awangardową grupę Praesens, której był teoretykiem. Razem z żoną Heleną projektował wille, duże domy mieszkalne i osiedla: WSM na Rakowcu (1931–1936) i na Kole (1949–1956). W latach 30. z Janem Olafem Chmielewskim współtworzył futurologiczną koncepcję urbanistyczną „Warszawy Funkcjonalnej”. W okresie okupacji niemieckiej kierował konspiracyjną Pracownią Architektoniczno-Urbanistyczną przy Społecznym Przedsiębiorstwie Budowlanym. W 1942 roku został aresztowany przez Niemców za działalność konspiracyjną i pochodzenie żydowskie, następnie wywieziony do obozu koncentracyjnego Auschwitz. Od 1945 roku mieszkał w Warszawie, pracował w BOS-ie nad planowaniem przestrzennym miasta. Wraz z żoną zaprojektował osiedle Praga I (1949–1951). Należał do radykalnych zwolenników teorii urbanistycznych Le Corbusiera, już przed wojną propagował „modernizację” elewacji eklektycznych kamienic, polegającą na usuwaniu ornamentacji i wystroju. Zmarł w 1964 roku w Warszawie.

Helena Syrkusowa
Urodziła się 14 maja 1900 w Warszawie. Z domu Niemirowska, od 1926 roku żona Szymona Syrkusa. Studiowała na Politechnice Warszawskiej i Uniwersytecie Warszawskim. Była członkiem awangardowej grupy Praesens, współautorką osiedla WSM na Rakowcu (1931–1936). Podczas okupacji pracowała w konspiracyjnej Pracowni Architektoniczno-Urbanistycznej, po aresztowaniu męża, w latach 1942–1945, była jej kierownikiem. Prowadziła tajne nauczanie przyszłych architektów i robotników budowlanych. Po 1945 roku była współautorką projektów osiedli na Kole (1949–1956) i Praga I (1949–1951). Należała do twórców polskiej teorii osiedla społecznego, która wobec masowego budownictwa blokowego w czasach PRL nie została wprowadzona w życie. Zmarła w 1982 roku w Warszawie

Cytat pochodzi z książki Budujemy Nowy Dom. Odbudowa Warszawy w Latach 1945–1952, Jerzy S. Majewski, Tomasz Markiewicz (wydanie II, DSH 2025, s. 39), dostępnej w Księgarni DSH, ul. Karowa 20, oraz online: ksiegarnia.dsh.waw.pl

BUDUJEMY NOWY DOM

W związku z przypadającymi na 2025 rok obchodami 80. rocznicy rozpoczęcia odbudowy stolicy zespół DSH przygotował program nawiązujący do tamtych doświadczeń i uwzględniający zarówno świadectwa źródłowe, jak i ustalenia merytoryczne dotyczące odbudowy Warszawy, które trafiły do przestrzeni publicznej w ostatnich kilkunastu latach. Projekt wprowadza także do obiegu nieznane materiały audiowizualne, w tym świadectwa z Archiwum Historii Mówionej DSH. Koordynatorem merytorycznym programu DSH „Budujemy Nowy Dom” jest Piotr Jakubowski, zastępca dyrektorki DSH. W programie m.in. wystawa plenerowa „BUDUJEMY NOWY DOM. ODBUDOWA WARSZAWY 1945-1952” (wrzesień–grudzień 2025), wystawa czasowa „WARSZAWA NA NOWO. FOTOGRAFIE REPORTERSKIE 1945–1949” (wrzesień 2025-luty 2026), premiery nowych edycji albumów „Budujemy Nowy Dom. Odbudowa Warszawy w latach 1945–1952” i „Warszawa na nowo. Fotografie reporterskie 1945–1949”, spacery miejskie z Jerzym S. Majewskim i Tomaszem Markiewiczem szlakiem najciekawszych, mniej znanych lokacji w stolicy związanych z odbudową miasta w cyklu „Budujemy Nowy Dom – historie nieznane”, a także cykl „Czwartki z odbudową Warszawy”, prezentowany od marca do grudnia 2025 w mediach społecznościowych DSH i Kulturalnej Warszawy.

Projekt DSH „Budujemy Nowy Dom” jest częścią zainicjowanego i finansowanego przez Miasto Stołeczne Warszawa programu kulturalnego z okazji 80. rocznicy rozpoczęcia odbudowy stolicy.

#budujemynowydom #80rocznicarozpoczeciaodbudowystolicy