Wspomnienia Tadeusza Lipszyca i Oskara Chomickiego

Tadeusz Lipszyc (1919-2018)

Fot. Osiedle domków fińskich na Górnym Ujazdowie. Warszawa, 1947-06/PAP

Oskar Chomicki (1931-2018)

Na początku sierpnia 1944 rodzina Chomickich została wyprowadzona wraz z ludnością cywilną do Pruszkowa, skąd trafiła do gospodarstwa we wsi Łaźniki k. Łowicza. Jesienią 1945 Chomiccy powrócili do Warszawy.

Ojciec wrócił wcześniej i jak się okazało, nasze mieszkanie było niespalone. Nasza rodzina dalsza… udało jej się cały szereg rzeczy ocalić z tego mieszkania, między innymi to biurko, ten fotel. No już nie mówię o tych stolikach; tam są kredensy, których nie rozszabrowano. Oni ocalili to, gdzieś tam wymagazynowali.

Ojciec zaczął pracować w Biurze Odbudowy Stolicy. Nie mieszkaliśmy w swoim mieszkaniu, bo tam był kołchoz pięciorodzinny. Przytulili nas państwo Szulborscy, mój ojciec chrzestny. A potem dostaliśmy domek fiński na Wawelskiej, koło Niepodległości. Właśnie BOS rozdawał swoim pracownikom. I tam mieszkaliśmy aż do 1974 roku, czyli przez 20 lat prawie.

Gazu nie było, na węgiel wszystko, telefonu nie było, przez ściany wiał wiatr, bo to już [po latach] te deski się rozeschły. Ale mieliśmy ogródek, w którym można było hodować pomidory, rzodkiewkę. Świetne wiśnie miałem, czereśnie. Tak że ogródek był bardzo fajny.

Tu ciekawa historia: przed wojną tam było lotnisko; pole Mokotowskie w czasach, jak marszałek Piłsudski zmarł (tam było zresztą wystawione jego ciało) to było lotnisko. I były płyty, i te płyty, kamienie trzeba było wyciągać z ogródka, żeby móc cośkolwiek przekopać. Proszę sobie wyobrazić, że wykopałem bardzo piękny, szczerozłoty krzyżyk na łańcuszku. I ten krzyżyk dałem mojej żonie jako zaręczynowy. Z tym, że on był na tyle oryginalny, że z tyłu miał napisane „od” – i jakieś inicjały – „dla” bez inicjału. Czyli ktoś nie zdecydował się, komu to ma dać.

Fot. Osiedle podczas zimy. Widoczne dwie dziewczyny / NAC, autor: Stefan Rassalski, 1946

Na trzecim roku studiów zostałem zastępcą asystenta, potem młodszym asystentem. Żona była asystentką profesora Pieńkowskiego – starsza ode mnie, ale też fizyczka. Skończyła rok przede mną. Była jedyną atrakcyjną dziewczyną w tym całym gronie, więc musiałem, że tak powiem, szybko się zawinąć koło niej. No i tak się szybko zawinąłem, że w 1954 roku skończyłem studia, zrobiłem magisterium i dwa miesiące po tych studiach pobraliśmy się.

W domku fińskim na Wawelskiej była moja matka (ojciec zmarł, jak miałem 21 lat). No, pani sobie wyobraża: teściowa, jedynak, żona… Były czasami historie, ale potem matka twierdziła, że takiej synowej ona życzy każdemu. I w tych warunkach, gdzie nie było gazu, nie było ogrzewania, tylko był węgiel, elektryczność i cudem uzyskany telefon – urodził się nasz syn.

Miałem 600 zł pensji, żona 500 czy coś. To wszystko było niewystarczające, dlatego podjąłem się rozwożenia mleka – to dawało mi tysiąc złotych. Rozwoziłem je po tych domkach fińskich przez trzy lata. Musiałem wstawać o piątej rano. Miałem taki wózek drewniany na kółkach, ładowałem tam 100 litrów mleka i miałem łatwo, bo na jednym poziomie te domki wszystkie. Dawano mi napiwki. – Pan się tak męczy!… – Jeden facet mówi: – Panie, pańska twarz… Pan się nie nadaje do tego, kopnij pan ten wózek! – O Boże… Potem przeszedłem na nauczanie angielskiego, to dawało mi dodatkowy zysk. Z samej fizyki i fizyki medycznej – poza, oczywiście, prestiżem, karierą – to wielkich pieniędzy nie zarobiłem.

Kilka domków fińskich jeszcze się ostało. I ludzie strasznie walczą o to, żeby to było zachowane. Ja muszę powiedzieć, że nie mam żadnych sentymentów do tych domków, z wyjątkiem tego, że tam był ogródek i można było samodzielnie urzędować. To były dość prymitywne domki, a po 20 latach wiatr hulał tam przez cały domek, więc to w ogóle nie nadawało się do życia.