Wspomnienia Ireny Exner, Ireny Mroziuk i Pawła Burczyńskiego
Jak w każdy czwartek piszemy Wam o odbudowie Warszawy. Dzisiaj swoimi wspomnieniami o warszawskiej gołębiarce i powojennym Starym Mieście dzielą się Irena Exner, Irena Mroziuk i Paweł Burczyński. Pełne nagrania znajdziecie na stronie www.relacjebiograficzne.pl
Irena Exner
(1923–2020)
1945
Wybrałam się do centrum i na Stare Miasto. Wyglądało to zupełnie niesamowicie, nie było tam żadnego ruchu – wybrałam się sama i przez całe dwie czy trzy godziny spaceru nie spotkałam żywej duszy. Na placu Zamkowym leżała rozbita kolumna Zygmunta, zamek był spalony. Próbowałam wejść głębiej, w kierunku rynku, ale tam były takie gruzy, że ścieżki szły na wysokości pierwszego piętra. Pustka zupełna, poza jednym jedynym miejscem – w uliczce prowadzącej z placu Zamkowego na Rynek Starego Miasta zobaczyłam dym wydobywający się spod ziemi – wystającą rurę, która stanowiła komin. Tam, w ocalałej suterenie zupełnie zwalonego domu, mieszkała stara żebraczka. Była znana z tego, że karmiła gołębie. Podobno specjalnie tam zamieszkała – by dokarmiać gołębie, które bez turystów nie miały co jeść.
Irena Mroziuk
(1929–2019)
druga połowa lat 40.
W tym czasie, kiedy zaczęłam chodzić do liceum, moją koleżanką była Mirka. Kiedyś wybrałyśmy się na Stare Miasto, żeby zobaczyć, jak to wygląda. I to było straszne. Stare Miasto zrobiło na mnie najgorsze, najbardziej przykre wrażenie… Placyk przed nim był jeszcze trochę wolny, a dalej, to trzeba było przejść przez gruzy. W gruzach leżał zamek, rynek Starego Miasta też był zawalony gruzami. Żadnych tam regularnych form, tylko jedno wielkie… Po prostu kupa gruzów.
Na Starym Mieście widziałam kobietę, starszą panią, która zrobiła sobie taki jakiś zaułek przed wejściem na ulicę Piwną, z gruzów, po prostu z tych cegieł – jakby jakąś lepiankę – i tam właśnie mieszkała. Miała bardzo dużo gołębi. W ogóle karmiła gołębie. I to była jedna kobieta, którą w ogóle widziałyśmy na Starym Mieście.
Wróciłyśmy, niebezpiecznie było chodzić.
Paweł Burczyński
(ur. 1944)
koniec lat 40.
Bardzo często jeździłem – najczęściej była to niedziela – na Stare Miasto z dziadkiem, który tam był urodzony i z sentymentem wracał. Pamiętam jeszcze gruzy Starego Miasta. Pamiętam otwarcie szopki na ulicy Miodowej – uczestniczyłem w tym.
Zapamiętałem też kamienicę, częściowo zburzoną, w której mieszkała starsza kobieta razem z setkami gołębi. I to mnie utkwiło w pamięci, że w takich bardzo… no, złych warunkach ta kobieta zdecydowała się tam zamieszkać. Ale widocznie kochała te ptaki, bo je dokarmiała i razem z nimi w tej na wpół zburzonej kamienicy mieszkała. Nawet był reportaż, bo ktoś to sfilmował i są filmy, które pokazują właśnie ten fakt i tę kobietę. Bo to jakiś symbol był Warszawy i powrotów ludzi na zgliszcza, którzy w tych naprawdę złych warunkach decydowali się mieszkać.
***
BUDUJEMY NOWY DOM
W związku z przypadającymi na 2025 rok obchodami 80. rocznicy rozpoczęcia odbudowy stolicy zespół DSH przygotował program nawiązujący do tamtych doświadczeń i uwzględniający zarówno świadectwa źródłowe, jak i ustalenia merytoryczne dotyczące odbudowy Warszawy, które trafiły do przestrzeni publicznej w ostatnich kilkunastu latach. Projekt wprowadza także do obiegu nieznane materiały audiowizualne, w tym świadectwa z Archiwum Historii Mówionej DSH. Koordynatorem merytorycznym programu DSH „Budujemy Nowy Dom” jest Piotr Jakubowski, zastępca dyrektorki DSH. W programie m.in. wystawa plenerowa „BUDUJEMY NOWY DOM. ODBUDOWA WARSZAWY W LATACH 1945-1952” (wrzesień–grudzień 2025), wystawa czasowa „WARSZAWA NA NOWO. FOTOGRAFIE REPORTERSKIE 1945–1949” (wrzesień 2025-luty 2026), premiery nowych edycji albumów „Budujemy Nowy Dom. Odbudowa Warszawy w latach 1945–1952” i „Warszawa na nowo. Fotografie reporterskie 1945–1949”, spacery miejskie z Jerzym S. Majewskim i Tomaszem Markiewiczem szlakiem najciekawszych, mniej znanych lokacji w stolicy związanych z odbudową miasta w cyklu „Budujemy Nowy Dom – historie nieznane”, a także cykl „Czwartkowe spotkania z odbudową Warszawy”, prezentowany od marca do grudnia 2025 w mediach społecznościowych DSH i Kulturalnej Warszawy.
Projekt DSH „Budujemy Nowy Dom” jest częścią zainicjowanego i finansowanego przez Miasto Stołeczne Warszawa programu kulturalnego z okazji 80. rocznicy rozpoczęcia odbudowy stolicy.
#budujemynowydom #80rocznicarozpoczeciaodbudowystolicy
